Leczenie to polega przede wszystkim na przeszczepie włosów. Obecnie najczęściej stosowane są metody mikrochirurgiczne, polegające na pobraniu jednostki włosowo- łojowej z okolicy dawczej, którą jest niewrażliwa na androgeny okolica potyliczna, i przeniesieniu ich w okolicę biorczą [45]. Należy jednak pamiętać, że bez właściwie prowadzonego leczenia podstawowego efekty metod chirurgicznych mogą być dla pacjenta rozczarowujące, przede wszystkim ze względu na postępujący charakter choroby.
Łysienie androgenowe jest przewlekłą chorobą uwarunkowaną genetycznie i dotyczy zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Celem leczenia jest przede wszystkim zahamowanie postępu choroby. W leczeniu stosuje się minoksydyl miejscowo i ogólnie, spironolakton, finasteryd, dutasteryd, osocze bogatopłytkowe, niskoenergetyczną laseroterapię i leczenie chirurgiczne. Większość uznanych przez środowisko dermatologiczne metod terapeutycznych jest stosowana poza wskazaniami rejestracyjnymi. W celu uzyskania najlepszego efektu stosuje się kilka metod jednoczasowo.
Piśmiennictwo
Łysienie androgenowe wiązać się może z genetycznym obciążeniem. Kobiety, które mają skłonność do łysienia typu męskiego to np. takie, u których występuje np. allel A2 genu CYP17 odpowiedzialny za metabolizowanie steroidów. Występuje on najczęściej u kobiet z PCOS (zespołem policystycznych jajników). U innych kobiet, które tracą włosy na czubku głowy, można z kolei odnaleźć dziedziczną nadwrażliwość mieszków włosowych na androgeny. Geny odpowiedzialne za łysienie androgenowe to też takie, które wpływają na produkcję androgenów oraz ich konwersję do dihydrotestosteronu.
Zmiany hormonalne mają bardzo duży wpływ na pojawienie się łysienia androgenowego. Zazwyczaj do tych zmian dochodzi w okresie menopauzy, kiedy to na skutek obniżenia poziomu estrogenów, występuje nagle lekka przewaga androgenów w organizmie. Może też dojść do tych zmian także we wcześniejszym okresie, kiedy to kobieta choruje na zespół policystycznych jajników lub ma problemy z pracą tarczycy.
Jeśli znamy już przyczynę łysienia androgenowego, możemy rozpocząć leczenie. Tak- leczenie, bo łysienie androgenowe to nie defekt kosmetyczny, przy którym pomoże odpowiednio dobrany szampon czy odżywka do włosów. To jednostka chorobowa, która wymaga leków, zarówno tych doustnych, jak i przezskórnych.
Jeśli ginekolog nie widzi przeciwwskazań, a łysienie androgenowe pojawiło się na skutek nierównowagi hormonalnej wynikającej np. z procesu menopauzy, warto w celu leczenia zastosować hormonalną terapię zastępczą. Wpływa ona korzystnie zarówno na stan włosów, jak i skóry. Nie każda jednak kobieta może ją zastosować, stąd konieczny jest wywiad lekarski i wykonanie odpowiednich badań. W farmakologicznym leczeniu łysienia typu męskiego stosuje się przede wszystkim preparaty zawierające estrogeny oraz octan cyproteronu. Ten ostatni stosuje się przede wszystkim w celu obniżenia stężenia wolnego testosteronu w organizmie oraz zahamowania aktywności 5α –reduktazy w skórze (co pośrednio zmniejsza ryzyko miniaturyzacji mieszków włosowych). Biorąc jednak pod uwagę, że stosowanie hormonów, podobnie jak innych leków, może obciążać wątrobę, warto przed zastosowaniem hormonalnej terapii, wypróbować przezskórne preparaty z zawartością minoksydylu.
Przed przystąpieniem do leczenia konieczna jest dokładna diagnoza, aby poznać przyczynę tego procesu. Pozwoli to uniknąć błędów w doborze odpowiedniego leku, a także zwiększy efektywność leczenia.
Zarówno u mężczyzn, jak i kobiet lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad w celu dokładnego rozpoznania specyfiki i przyczyn łysienia . Wykonane badanie przedmiotowe obejmuje ocenę lokalizacji i wzoru łysienia.
Badania laboratoryjne są wykonywane w celu diagnostyki różnicowej i są szczególnie istotne w przypadku kobiet, gdyż obraz kliniczny nie jest tak charakterystyczny, jak u mężczyzn. Diagnostyka obejmuje następujące badania:
Badaniem diagnostycznym, które zaleca się wszystkim chorym, jest trichoskopia . Zostają nią objęte trzy okolice – czołowo-ciemieniowa, skroniowa i potyliczna. Specjalista ocenia:
Każdy pacjent powinien zostać poinformowany, że pierwszym celem terapeutycznym jest zatrzymanie procesu łysienia, aczkolwiek w większości przypadków możliwe jest uzyskanie częściowej poprawy.
Spironolakton
Jeden z najczęściej stosowanych leków antyandrogenowych w leczeniu łysienia typu kobiecego, nie ma jednak rejestracji w tym wskazaniu i nadal istnieje konieczność potwierdzenia jego skuteczności w randomizowanych badaniach klinicznych. Działa przede wszystkim poprzez kompetycyjne blokowanie receptora androgenowego w tkankach docelowych (w mieszku włosowym), a stosowane dawki wahają się od 25 do 200 mg/dobę (osobiste preferencje autorki to niskie dawki leku).
Spironolakton jest diuretykiem oszczędzającym potas. Działania niepożądane dotyczą możliwych zaburzeń elektrolitowych (dawkozależne), hipotensji i efektu moczopędnego. Kobiety w wieku rozrodczym muszą stosować skuteczną antykoncepcję. Lek nie jest stosowany u mężczyzn ze względu na możliwą ginekomastię [23, 25–28].
Finasteryd
Finasteryd (inhibitor 5-alfa-reduktazy I) w dawce 1 mg jest zarejestrowany do leczenia łysienia androgenowego mężczyzn. U kobiet jest stosowany w dawkach 2,5–5 mg pozarejestracyjnie (wykazano, że dawka 1 mg nie przynosi korzyści u kobiet) [29, 30].
Finasteryd w leczeniu łysienia androgenowego mężczyzn daje najlepsze efekty, kiedy rozpocznie się leczenie przy mniejszym zaawansowaniu choroby i w grupie mężczyzn w wieku od 30. [31] do 40. roku życia [32]. Maksymalny efekt obserwuje się zazwyczaj po dwóch latach terapii. Wydaje się, że leczenie będzie nieskuteczne, jeżeli nie widać poprawy po 12 miesiącach leczenia [33], jednakże w jednym badaniu wykazano, że w tej grupie pacjentów poprawa może być obserwowana dużo później [31].
Działania niepożądane finasterydu obejmują przede wszystkim zaburzenia w sferze seksualnej (obniżone libido, problemy ze wzwodem, mniejsza ilość nasienia), jednakże badania wykazały, że w porównaniu z grupą placebo będzie je odczuwać ok. 1–2% mężczyzn [31, 34, 35]. Nie wykazano, żeby finasteryd powodował zaburzenia płodności, [36] i nadal istnieją kontrowersje co do tego, czy może nasilić już istniejące [37]. Należy pamiętać, że finasteryd obniża stężenie PSA w surowicy, co może utrudnić diagnostykę urologiczną w kierunku łagodnego rozrostu prostaty lub raka prostaty.
Finasteryd u kobiet może być stosowany, jeżeli równocześnie jest stosowana skuteczna antykoncepcja (lek kategorii X w ciąży według FDA) lub u kobiet w wieku postmenopauzalnym. Im młodsza pacjentka i mniejsze nasilenie objawów choroby, tym lepsze efekty terapeutyczne. Niektóre badania pokazują, że najlepsze efekty terapeutyczne są uzyskiwane u kobiet poniżej 60. roku życia, a kobiety po 70. roku życia nie mają ich wcale [30].
Działania niepożądane nie są częste. Są to: bóle głowy, zaburzenia miesiączkowania, bóle piersi, zawroty głowy lub bardzo rzadko hipertrichoza [29, 38].
Obecnie prowadzone badania wskazują na skuteczność terapii miejscowej finasterydem i lepszy profil bezpieczeństwa w porównaniu do terapii ogólnej [20, 39]. Gotowy preparat do leczenia miejscowego jest jeszcze niedostępny.
Aby przekonać się, czy mamy do czynienia rzeczywiście z łysieniem androgenowym, trzeba odróżnić je od pozostałych typów łysienia, a mianowicie: od łysienia plackowatego i bliznowaciejącego. Warto też, analizując swój wygląd, zastosować skalę porównawczą Ludwiga (stosowaną przy analizie kobiet) oraz Hamiltona Norwooda (klasyfikacja dla mężczyzn).
Klasyfikacja łysienia androgenowego dla kobiet według Ludwiga:
Bardzo często kobiety i mężczyźni widząc na głowie owalne ogniska wyłysienia są przekonani, że to łysienie androgenowe. Nic bardziej mylnego. Porozrzucane po różnych częściach głowy owalne, pozbawione owłosienia części skóry głowy to ewidentny znak, że mamy do czynienia z łysieniem plackowatym. Utrata włosów, która prowadzi do takiego stanu, może wystąpić nagle np. w wyniku procesu chorobowego – i to też odróżnia ten typ łysienia od androgenowego. Choć oczywiście może się zdarzyć, że włosy będą wychodzić stopniowo, nawet już w bardzo młodym wieku. Wtedy też należy obserwować sposób łysienia. Jeśli zaczyna się od okolicy czołowo-ciemieniowej, jak również potylicznej, wówczas możemy mieć podejrzenia, że to jednak łysienie plackowate (przy androgenowym pas czołowy jest zachowany). Poza tym łysieniu plackowatemu często towarzyszy także utrata włosów z brwi. Skóra pozbawiona owłosienia, może być przy tym lekko zarumieniona, może też towarzyszyć jej świąd oraz jej większa tkliwość.
Podsumowując: łysienie plackowate przejawia się w postaci owalnych ognisk wyłysienia o średnicy od 5-10 cm. Przyglądając się dokładnie brzegom tych ognisk, możemy dostrzec, że włosy wokół nich są ułamane, a ich końcówki są znacznie grubsze u nasady. Zdarza się, że w wyniku tego typu łysienia dochodzi w końcu do utraty całej ilości włosów. Zdarza się to jednak rzadko.
Fotoalergie fotouczulenia objawy, przyczyny, diagnoza i leczenie Fotoalergie, znane również jako fotouczulenia, to reakcje skórne wywołane ekspozycją na promieniowanie słoneczne, w szczególności promieniowanie ultrafioletowe UVA.
Leczenie immunomodulacyjne W niektórych przypadkach lekarz może zalecić leki immunomodulacyjne, takie jak diphenylcyclopropenone DPCP lub squaric acid dibutyl ester SADBE , które mają na celu modyfikowanie reakcji układu odpornościowego.
Za uwarunkowaniem autoimmunologicznym przemawia częste współwystępowanie łysienia plackowatego z innymi chorobami wynikającymi z autoagresji , takimi jak atopowe zapalenie skóry , bielactwo , zapalenie tarczycy najczęściej autoimmunologiczne zapalenie tarczycy Hashimoto , zapalenie jelita grubego, reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty czy cukrzyca typu 1.
Co istotne, nadmierna utrata włosów wpływa nie tylko na wygląd, ale i na samopoczucie mężczyzn na podstawie badań OBOP można stwierdzić, że ponad połowa mężczyzn jest zdania, że łysina ich postarza nawet młodzi mężczyźni, zmagający się z problemem łysienia, czują się starsi niż w rzeczywistości.