U nas zapłacisz kartą
Objawy czerniaka skóry - Jak rozpoznać i zrozumieć pierwsze sygnały
Jak wygląda czerniak skóry?
Istnieją trzy odmienne grupy chorych, u których czerniak ma typową lokalizację. Dla kobiet za takie umiejscowienie możemy uznać skórę kończyn dolnych, dla mężczyzn są to powłoki tułowia, natomiast u osób starszych nowotwór najczęściej występuje na twarzy . Niestety jak wszystkie choroby nowotworowe i czerniak wykazuje dużą zmienność zarówno co do lokalizacji, jak i swojej morfologii. Wywodzi się on z komórek neuroektodermalnych, co sprawia że może występować nie tylko na zewnętrznych powłokach ciała, ale i na śluzówkach. Trudne do zauważenia są nowotwory jamy ustnej, śluzówki odbytnicy, a także warg sromowych u kobiet.
Jak najczęściej wygląda czerniak?
- Czerniak szerzący się powierzchownie (70% przypadków). Najczęstszą odmianą czerniaka jest forma szerząca się powierzchniowo (SSM). Zazwyczaj jest to zmiana o ostrych jednak asymetrycznych granicach, wyraźnie oddzielona od zdrowej skóry. Zwykle nierównomiernie zabarwiona i rozrastająca się w nieregularny sposób. Czasami mimo swojej nazwy SSM ma nieznacznie uwypukloną powierzchnię. Dermatolodzy bardzo często porównują jego obraz do „wyspy na mapie”. Znajdujemy go przede wszystkim na obszarach ciała eksponowanych na promienie UV.
- Czerniak guzkowy (15% przypadków). Pojawia się zwykle na skórze wcześniej niezmienionej . Odmiana ta specyficzna jest przede wszystkim dla osób w wieku podeszłym . Czerniak guzkowy, jak sama nazwa mówi, ma postać wyniosłego wykwitu . Barwa może być wszelaka od jasnej, cielistej do zupełnie czarnej, czerwonawej a nawet niebieskiej. Rośnie on w zupełnie inny sposób aniżeli SSM – w płaszczyźnie pionowej, czyli albo w głąb skóry, albo wręcz przeciwnie w górę, zwiększając wysokość guza.
- Czerniak podpaznokciowo-kończynowy /akralny (ok. 8% przypadków). Zajmuje stopy, dłonie, powierzchnie podpaznokciowe . Najczęściej ma barwę ciemnobrązową . W początkowym etapie jest niewielką płaską smugą , później niestety rozrasta się we wszystkich kierunkach, tworzy guzek i owrzodzenie . Jeżeli umieszczony jest pod płytką paznokcia, spowoduje jej uniesienie i często rozwarstwienie. W tym wypadku istnieje także specyficzny dla tej formy czerniaka symptom nazywany objawem Hutchinsona – polegający na tym, że barwnik pojawia się poza „umownymi granicami czerniaka pod płytką”, na tkankach okołopaznokciowych.
- Czerniak z plamy soczewicowatej (5% przypadków). Nowotwór ten również charakterystyczny jest dla osób starszych . Zajmuje typowe dla nich okolice ciała: głowę i szyję . Jeżeli wcześniej zlokalizowana na nich była plama soczewicowata istnieje dość duże ryzyko jej progresji do nowotworu. Wynika to z faktu, że skóra głowy i szyi to obszar poddawany stałej ekspozycji na promienie UV, co niestety wyraźnie zwiększa szansę rozwoju procesu nowotworowego . Plama przyjmuje silnie nieregularne zabarwienie, granice są asymetryczne, a pigmentacja zazwyczaj dość silna – zmiana jest brązowawa, nakrapiana.
Leczenie wznowy czerniaka
Jeżeli pojawiły się przerzuty lokalne, a więc w okolicy ogniska pierwotnego, zazwyczaj postępowanie przypomina to stosowane w przypadku zmiany miejscowej, czyli chirurgiczne wycięcie z marginesem 1–2 cm zdrowej tkanki. Jeśli przerzuty te są jednak liczne, margines może być mniejszy. Przy następowo pojawiających się masowych wysiewach nawrotowych lokalnych zmian skórnych odchodzi się od ich wycinania. Lepiej sprawdza się w tym wypadku lokalna chemioterapia i leczenie biologiczne .
Stosujemy ją przy rozległych przerzutach miejscowych (in transit) w zakresie kończyn . Wykorzystywana tutaj metoda to tzw. HILP, czyli izolowany hipertermiczny przepływ przez kończynę o temp. 39 – 40 stopni Celsjusza. Polega ona na założeniu na kończynę pacjenta specjalnej opaski uciskowej (stazy) i podaniu leku – zazwyczaj melfalanu, blokującego podziały komórkowe – donaczyniowo. Staza zapobiega przedostawaniu się farmaceutyku do innych części ciała i pozwala na jego lokalne działanie – niszczenie czerniaka. Zanotowana odpowiedź u chorych wynosiła 58%, a więc wyniki leczenia są naprawdę zadowalające.
Jeżeli chodzi o metody chemioterapii i radioterapii, poza przypadkiem przedstawionym powyżej skuteczność jest bardzo mała. Czasami stosujemy je w leczeniu zmian głowy i szyi, w przypadku choroby w stadium uogólnionym . Nieznaczne efekty w terapii choroby rozsianej może przynieść podanie dakarbazyny lub ipilimumabu. W leczeniu uzupełniającym stosowany jest głównie interferon alfa-2b (immunoterapia). Wskazaniami do takiej terapii są: czerniak w stadium II, obecność mikroprzerzutów w węźle wartowniczym oraz owrzodzenie na powierzchni zmiany nowotworowej.
Zapamiętaj: Czerniak skóry jest najzłośliwszym nowotworem skóry - rozwija się z melanocytów (komórek barwnikowych).
Czy czerniak może być jasny?
Tak, występuje też czerniak bezbarwnikowy (2%), czyli czerniak pozbawiony barwnika. Pierwszym objawem jest często niecharakterystyczna, powiększająca się, różowoczerwona grudka.
Czerniak gałki ocznej
Czerniak jest najczęstszym nowotworem złośliwym gałki ocznej u dorosłych, stanowiącym około 10% wszystkich przypadków czerniaka. Czerniak może występować w skórze powiek, spojówce oraz przedniej lub tylnej części błony naczyniowej oka. Rokowanie jest gorsze niż w przypadku czerniaka skóry.
Czerniak błon śluzowych
Czerniak błon śluzowych występuje najczęściej w obrębie jamy ustnej i górnych dróg oddechowych i przełyku (50%), sromu (20%) i okolicy narządów płciowych i odbytu (20%). Rokowanie jest złe. Leczenie polega na doszczętnym wycięciu, częściej niż w przypadku lokalizacji skórnej stosuje się uzupełniającą radioterapię, chemioterapię lub immunoterapię/leczenie ukierunkowane molekularnie.
Objawy czerniaka – jak wygląda czerniak
Fot. 1. Przykłady obrazu klinicznego czerniaka
- kształt asymetryczny, nieregularny
- nierówny rozkład barwy (ciemniejsze i jaśniejsze obszary w obrębie jednego znamienia)
- nierówne brzegi
- zmiany w grubości i powierzchni zmiany
- wielkość >6 mm
- swędzenie.
W postaci wczesnej czerniaka skóry zmiany są płaskie, niesymetryczne, o nieregularnych i poszarpanych granicach ze zdrową skórą, wielobarwne. W postaci zaawansowanej często są wypuklone ponad poziom skóry (można wyczuć dotykiem zgrubienie), w części przypadków mogą być owrzodziałe, a z ich powierzchni może sączyć się krwisto-surowiczy płyn (czynniki niekorzystnego rokowania).
Pierwszym objawem czerniaka może być powiększenie węzłów chłonnych w okolicy, w której rozwinął się nowotwór (np. w przypadku czerniaka odbytu lub czerniaka podpaznokciowego).
