U nas zapłacisz kartą
Objawy czerniaka skóry - Jak rozpoznać i zrozumieć pierwsze sygnały
Czerniak skóry – dlaczego powstaje?
Przyczyn powstawania czerniaka skóry jest wiele i są one dość zróżnicowane. W tej części artykułu wymieniamy najczęstsze czynniki ryzyka zachorowania na tę odmianę raka skóry, choć trzeba podkreślić, że ich wystąpienie nie musi koniecznie oznaczać powstania nowotworu.
Do najważniejszych przyczyn powstawania czerniaka należy częsta ekspozycja na promieniowanie UV. Dotyczy to zarówno naturalnego promieniowania pochodzącego ze słońca, jak i promieni UV używanych na przykład w solariach. W tym miejscu warto też dodać, że nawet jednorazowe poważne oparzenia słoneczne, na przykład w dzieciństwie, mogą zwiększać ryzyko zachorowania.
Bardziej narażone na ten rodzaj raka skóry są z pewnością osoby o jasnej karnacji, ze skłonnością do oparzeń słonecznych, a także pacjenci w starszym wieku, zwłaszcza kobiety. Warto też zwrócić uwagę na znamiona występujące na skórze. Większe ryzyko zachorowania na czerniaka obserwuje się u osób ze znamionami wrodzonymi, mnogimi oraz atypowymi.
Nie bez znaczenia są także czynniki genetyczne. Jeśli w rodzinie wystąpiło wcześniej 5-10% przypadków zachorowań na czerniaka, mówimy o dodatnim wywiadzie rodzinnym, a tym samym zwiększonym ryzyku.
Objawy czerniaka
Warto obserwować swoje ciało – szybkie znalezienie objawów, może popchnąć nas do odwiedzenia lekarza i odpowiedniego wyleczenia. Czerniak może jednak przyjmować różne postacie i warto mieć to na uwadze. Do najczęstszych objawów czerniaka zalicza się:
1. Asymetria: Asymetryczny kształt zmiany
2. Brzegi znamienia: Nieregularny brzeg zmiany
3. Czerwony: Niejednolite zabarwienie
4. Duży rozmiar: Średnica powyżej 5 mm
5. Ewolucja: Uniesienie oraz nierówna powierzchnia
Wymieniona wyżej reguła to ABCDE, ale można również zastosować system Glasgow, w którym bierze się pod uwagę takie objawy jak:
1. Średnica powyżej 7 mm
2. Zmiana kształtu
3. Powiększenie znamienia
4. Sączenie
5. Krwawienie lub strup w obrębie znamienia
6. Obecność stanu zapalnego
7. Zmiana koloru
8. Świąd
9. Przeczulica
Co najmniej 3 cechy stwierdzone u siebie mogą być jasnym sygnałem o wystąpieniu czerniaka.
Rodzaje czerniaka
Wyróżnia się różne typy czerniaków – każda z nich ma swoje indywidualne objawy, po których można je rozpoznać. Są to między innymi:
1. Czerniak szerzący się powierzchownie – to około 70% wszystkich przypadków czerniaka. Zazwyczaj rozwija się na podłożu zmian barwnikowych. Charakteryzuje się lekko uniesioną, miejscami płaską, czarno-brązowo-szarą zmianą.
2. Czerniak guzkowy – to około 10-30% przypadków i rozwija się ze znamion barwnikowych albo z całkiem zdrowej skóry. Ma postać guzków w ciemnym kolorze, które mogą krwawić. To rodzaj czerniaka z najgorszym rokowaniem i bardzo szybko postępującym przebiegu.
3. Czarniak wywodzący się z plamy soczewicowatej – stanowi do około 20% przypadków i rozwija się najczęściej u osób w wieku senioralnym.
4. Czerniak bezbarwnikowy – najcięższa postać, która nie wytwarza barwnika i objawy tego konkretnego rodzaju czerniaka bardzo ciężko zaobserwować i stwierdzić
5. Czerniak akralny – stanowi około 5% przypadków, a zmiana lokalizuje się na kończynach – najczęściej na podeszwach stóp i dłoniach.
Leczenie czerniaka skóry
Zdiagnozowanie czerniaka w miejscowym stadium zaawansowania daje nawet 90% szans na przeżycie 5 lat od momentu postawienia diagnozy. Prawdopodobieństwo to spada do jedynie 5%, jeżeli choroba rozpoznana zostanie na etapie uogólnienia. Podstawą diagnostyki jest tak zwana biopsja wycinająca, stanowiąca jednocześnie element leczenia. Polega ona na wycięciu całej zmiany skórnej i przekazaniu tak pozyskanego materiału do badania histopatologicznego. Zmiana zawsze usuwana jest z tzw. marginesem 1–2 mm . Oznacza to, że oprócz widzianego przez nas czerniaka wycinamy znajdującą się wokół część skóry makroskopowo niezmienionej.
Planowanie terapii w nowotworach skóry (czerniaku skóry) jest dość proste, skupiamy się na tym, aby pozbyć się tych jej obszarów, które są wadliwe i zaatakowane przez chorobę. Najłatwiej osiągnąć ten cel stosując wycięcie chirurgiczne, stanowi ono podstawę leczenia. Jeżeli istnieje podejrzenie lub ryzyko przerzutów do węzłów chłonnych, wycinamy i je. Jeśli komórki czerniaka mogły dotrzeć do odległych narządów, czyli proces ma charakter uogólniony/rozsiany to niestety sprawa się komplikuje. Czasami takie odległe ogniska możemy rzeczywiście wyciąć, jednak częściej dodatkowo będzie trzeba zastosować chemioterapię, immunoterapię lub radioterapię.
Jak wygląda czerniak skóry?
Istnieją trzy odmienne grupy chorych, u których czerniak ma typową lokalizację. Dla kobiet za takie umiejscowienie możemy uznać skórę kończyn dolnych, dla mężczyzn są to powłoki tułowia, natomiast u osób starszych nowotwór najczęściej występuje na twarzy . Niestety jak wszystkie choroby nowotworowe i czerniak wykazuje dużą zmienność zarówno co do lokalizacji, jak i swojej morfologii. Wywodzi się on z komórek neuroektodermalnych, co sprawia że może występować nie tylko na zewnętrznych powłokach ciała, ale i na śluzówkach. Trudne do zauważenia są nowotwory jamy ustnej, śluzówki odbytnicy, a także warg sromowych u kobiet.
Jak najczęściej wygląda czerniak?
- Czerniak szerzący się powierzchownie (70% przypadków). Najczęstszą odmianą czerniaka jest forma szerząca się powierzchniowo (SSM). Zazwyczaj jest to zmiana o ostrych jednak asymetrycznych granicach, wyraźnie oddzielona od zdrowej skóry. Zwykle nierównomiernie zabarwiona i rozrastająca się w nieregularny sposób. Czasami mimo swojej nazwy SSM ma nieznacznie uwypukloną powierzchnię. Dermatolodzy bardzo często porównują jego obraz do „wyspy na mapie”. Znajdujemy go przede wszystkim na obszarach ciała eksponowanych na promienie UV.
- Czerniak guzkowy (15% przypadków). Pojawia się zwykle na skórze wcześniej niezmienionej . Odmiana ta specyficzna jest przede wszystkim dla osób w wieku podeszłym . Czerniak guzkowy, jak sama nazwa mówi, ma postać wyniosłego wykwitu . Barwa może być wszelaka od jasnej, cielistej do zupełnie czarnej, czerwonawej a nawet niebieskiej. Rośnie on w zupełnie inny sposób aniżeli SSM – w płaszczyźnie pionowej, czyli albo w głąb skóry, albo wręcz przeciwnie w górę, zwiększając wysokość guza.
- Czerniak podpaznokciowo-kończynowy /akralny (ok. 8% przypadków). Zajmuje stopy, dłonie, powierzchnie podpaznokciowe . Najczęściej ma barwę ciemnobrązową . W początkowym etapie jest niewielką płaską smugą , później niestety rozrasta się we wszystkich kierunkach, tworzy guzek i owrzodzenie . Jeżeli umieszczony jest pod płytką paznokcia, spowoduje jej uniesienie i często rozwarstwienie. W tym wypadku istnieje także specyficzny dla tej formy czerniaka symptom nazywany objawem Hutchinsona – polegający na tym, że barwnik pojawia się poza „umownymi granicami czerniaka pod płytką”, na tkankach okołopaznokciowych.
- Czerniak z plamy soczewicowatej (5% przypadków). Nowotwór ten również charakterystyczny jest dla osób starszych . Zajmuje typowe dla nich okolice ciała: głowę i szyję . Jeżeli wcześniej zlokalizowana na nich była plama soczewicowata istnieje dość duże ryzyko jej progresji do nowotworu. Wynika to z faktu, że skóra głowy i szyi to obszar poddawany stałej ekspozycji na promienie UV, co niestety wyraźnie zwiększa szansę rozwoju procesu nowotworowego . Plama przyjmuje silnie nieregularne zabarwienie, granice są asymetryczne, a pigmentacja zazwyczaj dość silna – zmiana jest brązowawa, nakrapiana.