U nas zapłacisz kartą
Co to jest korund - Definicja, Właściwości i Zastosowania
Fyzikální vlastnosti korundu
| Barva | Typicky šedá až hnědá. Bezbarvý, když je čistý, ale stopová množství různých kovů vytvářejí téměř jakoukoli barvu. Chrom vytváří červenou (rubín) a kombinace železa a titanu modrou (safír). |
| Proužek | Bezbarvý (tvrdší než pruhovaná deska) |
| Lesk | Adamantin až sklivec |
| Diafanita | Průhledné, průsvitné až neprůhledné |
| Výstřih | Žádný. Korund zobrazuje dělení kolmo k ose c. |
| Tvrdost Mohs | 9 |
| Specifická gravitace | 3.9 až 4.1 (velmi vysoká pro nekovový minerál) |
| Diagnostické vlastnosti | Tvrdost, vysoká měrná hmotnost, šestihranné krystaly někdy se zužující do pyramidy, dělení, lesk, lasturový lom |
| Krystalový systém | Šestiúhelníkový |
| Houževnatost | Křehký |
| Dělení | Romboedrické a bazální dělení , někdy dokonalé, ale přerušované, také kvůli exoluci (Boehmite), pozorované na velkých blocích (Gruzie, Spojené státy americké). |
| Zlomenina | Nepravidelný/nerovný, lasturovitý |
| Hustota | 3.98 – 4.1 g/cm3 (měřeno) 3.997 g/cm3 (vypočteno) |
Korund má několik důležitých optické vlastnosti díky čemuž je vysoce ceněn jako drahokam. Zde jsou některé z klíčových optických vlastností korundu:
- Index lomu: Index lomu korundu je poměrně vysoký, s hodnotou kolem 1.76. To znamená, že světlo procházející kamenem je ohnuto v poměrně ostrém úhlu, což může vytvořit jasný a jiskřivý vzhled.
- Dvojlom: Korund vykazuje dvojlom, což znamená, že při průchodu kamenem rozděluje světlo na dva paprsky. To může vytvořit efekt dvojitého obrazu v určitých směrech.
- Pleochroism: Korund vykazuje pleochroismus, což znamená, že se při pohledu z různých úhlů může jevit jako různé barvy. Například modrý safír se může při pohledu z jednoho úhlu jevit jako tmavě modrý a z jiného úhlu světle modrý.
- Dispersion: Korund má relativně vysokou disperzi, což znamená, že dokáže rozdělit bílé světlo na jednotlivé barvy a vytvořit tak duhový efekt.
- Průhlednost: Vysoce kvalitní korund je vysoce transparentní, umožňuje průchod světla kamenem bez výrazného pohlcování nebo rozptylu.
Rubin
Czerwono zabarwiona, przezroczysta odmiana korundu. Swój intensywny kolor zawdzięcza śladowym ilościom chromu znajdującego się w sieci krystalicznej tlenku glinu, czyli właściwego minerału korundu. Odcień brązowy związany jest natomiast z obecnością żelaza. Dla rubinów charakterystyczne są wrostki (inkluzje) innych minerałów, zwłaszcza rutylu. Są one odpowiedzialne za niektóre efekty optyczne, w tym asteryzm.
Rubiny krystalizują często w postaci sześciobocznych słupów. Nie wykazują łupliwości, a przełam jest nierówny. Połyskują szkliście. Niekiedy zawierają igiełkowe wrostki minerału rutylu.
Rubin (odmiana korundu) razem z zoisytem. Okaz z Tanzanii, era neoproterozoiczna. Fot. James St. John, licencja Creative Commons.
Najbardziej cenione rubiny pochodzą z Myanmaru. Wydobywano je tam co najmniej od XVI wieku. Stamtąd znane są też największe okazy, ważące ponad tysiąc karatów. Bogatsze złoża znajdują się w sąsiedniej Tajlandii, ale ich czerwień jest mniej intensywna: wykazują one brązowe i brunatne odcienie. Rubiny znajdowane są również w Pakistanie, a także w Tanzanii (mają tam one charakterystyczny pokrój krótkosłupowy i tkwią w jaskrawozielonym tle skalnym). Inne stanowiska znane są z terytorium Afganistanu, Angoli, Australii, Brazylii, Chinach, Indii, Kenii, Rosji, Stanów Zjednoczonych (Karolina Północna i Południowa, Montana) oraz Zambii.
Rubiny pojawiają się w skałach przeobrażonych (np. w Kenii), magmowych głębinowych, a także magmowych wulkanicznych (na przykład w Tajlandii). Ich zawartość w nich jest jednak na tyle niewielka, że preferowane jest pozyskiwanie okazów ze złóż wtórnych, osadowych, czyli na przykład z osadów rzek zawierających okruchy niszczonych skał macierzystych rubinów. Ze względu na swoją twardość korund może bowiem przetrwać działanie intensywnych procesów wietrzenia oraz erozji. Rubiny na wtórnym złożu znane są przede wszystkim z Myanmaru, Sri Lanki oraz Tajlandii. Żwiry rzeczne są płukane, zagęszczane, a następnie ręcznie sortowane. W złożach z Myanmaru znajdowane są także liczne inne kamienie szlachetne, w tym beryle, chryzoberyle, cyrkony, granaty, szafiry i turmaliny. W sprzedaży znajdują się także ozdobne kawałki zielonkawej skały pochodzącej z Tanzanii, nazywanej anyolitem lub skałą zoisytową, w której tkwią duże rubiny, niemające jednak wartości jubilerskiej.
Korund (w tym rubin i szafir)
Bardzo twardy minerał (9 stopień w skali twardości Mohsa) – ustępuje jedynie diamentowi. Chemicznie stanowi tlenek glinu, niekiedy z domieszkami żelaza, chromu oraz tytanu. Ze względu na swoją twardość nadaje się do produkcji materiałów ściernych, zwłaszcza jego odmiany drobnokrystaliczne i ziarniste. Otrzymywany jest także w sposób syntetyczny.
Korund tworzy kryształy o pokroju słupowym, niekiedy dość duże. Częste są zrosty dwóch (bliźniaki), a także wielu kryształów (bliźniaki wielokrotne). Korund nie wykazuje łupliwości, choć posiada preferowane kierunki pękania różnie położone w stosunku do ścian słupa. Przełam jest muszlowy lub zadziorowaty, a połysk szklisty, po oszlifowaniu nabierający nieco cech połysku diamentowego.
Ciemno zabarwione odmiany korundu wykazują dychroizm – zdolność do zmiany barwy w zależności od położenia kryształu względem źródła światła. Najwyraźniej jest on obserwowany w kierunkach prostopadłych do najdłuższej osi kryształów. Okazy czerwone mogą zmieniać barwę pomiędzy ciemno- i bladoczerwoną, niebieskie stają się żółtawoniebieskie. Niektóre odmiany mogą ponadto wykazywać zjawisko asteryzmu – na skutek obecności drobnych wrostków (inkluzji) wewnątrz kryształu na powierzchni oszlifowanego kamienia pojawia się połyskująca gwiazda.
Rubin (odmiana korundu) na kalcycie. Okaz z Wietnamu. Rubin ma 2 cm średnicy. Fot. Parent Géry, Wikimedia Commons.
Niektóre odmiany korundu są kamieniami szlachetnymi. Dotyczy to odmian przezroczystych:
- rubin – ciemnoczerwona odmiana,
- szafir – odmiana niebieska.
One również mogą występować zarówno w postaci naturalnej, jak i syntetycznej. Czerwone zabarwienie związane jest z domieszkami chromu, niebieskie – tytanu, natomiast żelazo jest odpowiedzialne za spektrum kolorów od żółci do ciemnobrunatnej, a nawet czarnej barwy. Zabarwienie nie zawsze jest jednolite. W kryształach mogą występować pasy o różnych odcieniach, niekiedy pojawiają się również bezbarwne smugi.