U nas zapłacisz kartą
Przewlekły wyprysk rąk - przyczyny, objawy i skuteczne metody leczenia
Ciężki przewlekły wyprysk rąk - diagnostyka
Do postawienia dokładnego rozpoznania potrzebny jest wywiad (z uwzględnieniem ewentualnej ekspozycji na substancje drażniące, alergeny czy skłonności do atopii) oraz badania laboratoryjne - wyniki testów skórnych płatkowych i punktowych, stężenie IgE, zajęcie stóp oraz obraz kliniczny zmian.
Podstawą postępowania jest próba eliminacji przypuszczalnego czynnika wywołującego. Najważniejsze, aby czynnik ten został jak najwcześniej wykryty, a co za tym idzie - leczenie jak najszybciej rozpoczęte.
Jednak ze względu na wieloczynnikową, nie do końca poznaną etiologię często jest to trudne lub niemożliwe, a choroba przyjmuje przewlekły i nawrotowy przebieg.²
Pacjenta należy poinformować o istotnej roli emolientów i ochrony skóry rąk przed czynnikami drażniącymi.
Trudność w diagnozowaniu choroby jest też spowodowana w dużej mierze wstydem pacjentów.
Istnieje wiele opcji terapeutycznych w leczeniu. W pierwszej kolejności stosuje się miejscowe glikokortykosteroidy (I linia leczenia).
Jeśli one nie pomogą, stosuje się m.in. inhibitory kalcyneuryny, fototerapię, leki immunosupresyjne. Jest leczenie często jest niesatysfakcjonujące ze względu na brak zadowalającego rezultatu lub skutki uboczne.²
Poza tym polscy pacjenci z ciężką postacią przewlekłego wyprysku rąk mają ograniczony dostęp do skutecznej terapii ze względu na jej koszt, w przeciwieństwie do innych państw, gdzie leki dla pacjentów z egzemą rąk nieodpowiadającą na leczenie są refundowane z budżetu państwa.
prof. dr hab. n med. Beata Kręcisz, kierownik Kliniki Dermatologii Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Kielcach
Polski system może zaoferować opiekę lekarską i diagnostykę. Jednakże należy pamiętać, że diagnostyka w przypadku alergologicznego, kontaktowego wyprysku rąk jest zazwyczaj wykonywana po wielu latach. Poza tym NFZ nie refunduje pełnej diagnostyki wyprysku kontaktowego. Obecnie refundacji podlega jedynie krótka seria dziesięciu alergenów, która jest kompletnie niewystarczająca.
Ciężki wyprysk rąk – choroba, której można zapobiegać
Problemy ze skórą dłoni, mogą dotknąć każdego, ale niektóre grupy zawodowe są na nie bardziej narażone. Przeczytaj, kto choruje i jak można im zapobiegać.
Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki
Barbara była instrumentariuszką na bloku operacyjnym, ale na jej dłoniach pojawiły się bolesne, swędzące pęcherzyki pokrywające się strupem. Zachorowała na ciężki, przewlekły wyprysk rąk. Musiała zrezygnować z pracy.
Ok. 10 proc. pacjentów zgłaszających się do dermatologa ma właśnie takie problemy ze skórą. Mają zaczerwienione, swędzące ręce, na których pojawiają się stany zapalne, złuszczenia, obrzęki i pęknięcia naskórka. To znak, że doszło do uszkodzenia warstwy rogowej naskórka, która nie tylko pełni funkcję ochronną, ale także zapobiega utracie wody. Dochodzić do tego może z powodu częstego kontaktu z detergentami, mydłami, czynnikami chemicznymi oraz innymi substancjami drażniącymi.
Lipidy warstwy rogowej skóry są w większości rozpuszczalne w wodzie i częsty kontakt skóry z cieczą może powodować ich wypłukiwanie. Zapalenie zostaje wywołane przez czynniki drażniące, które są na tyle silne lub mają tak długi kontakt ze skórą, że powodują zniszczenie jej warstwy ochronnej. Powtarzająca się lub bardzo silna ekspozycja może naruszyć głębsze warstwy naskórka i skóry, powodując przejście choroby w fazę przewlekłą lub ciężką.
Do zapalenia skóry rąk może dojść z powodu podrażnienia, w przebiegu atopowego zapalenia skóry, które ma podłoże alergiczne oraz poprzez kontakt z alergenem lub substancją drażniącą tzw. kontaktowe zapalenie skóry.
Trudna diagnoza i długie leczenie
Najważniejsze jest ustalenie czynników wywołujących chorobę. Dzięki temu można postawić rozpoznanie i wprowadzić prawidłowe leczenie. Diagnostyka opiera się na wywiadzie i badaniu chorego. Ważne dla lekarza jest to, jaki zawód wykonuje dana osoba, czy miała atopowe zapalenie skóry w przeszłości, jak często myje ręce i jest narażona na środki drażniące.
W niektórych przypadkach umiejscowienie zmian zapalnych może odpowiadać dokładnie miejscu ekspozycji na alergen lub substancję drażniącą. Aż 20-35 proc. wszystkich zapaleń skóry zlokalizowanych jest na rękach, często z towarzyszącymi zmianami na innych częściach ciała.
Zapalenie skóry rąk często ma charter przewlekły, a leczenie jest trudne. Często do ustalenia prawidłowego rozpoznania konieczne są testy płatkowe (te są skuteczne w wykrywaniu potencjalnych alergenów kontaktowych) oraz ocena zeskrobin naskórka pod kątem grzybów i bakterii.
- Bez ustalenia czynnika przyczynowego bardzo trudno jest skutecznie prowadzić pacjenta i zapobiegać nawrotom, gdyż może to być reakcja z podrażnienia, powodowana m.in. warunkami pracy. Bez jasnej i wczesnej diagnozy sukces terapeutyczny jest mocno ograniczony – podkreśla prof. Beata Kręcisz.
Leczenie polega na zidentyfikowaniu i unikaniu alergenu, jak również na leczeniu przeciwzapalnym. Niezależnie od rodzaju zapalenia, najważniejsza jest odbudowa bariery ochronnej naskórka. Równie ważne jest unikanie czynników drażniących, częstego mycia rąk, kontaktu z wodą i używanie emolientów (środków do nawilżania i natłuszczania skóry) pomagających w odnowieniu bariery ochronnej naskórka. Regularne używanie emolientów i kremów barierowych zapobiega wysuszeniu skóry i podrażnieniom spowodowanym związkami chemicznymi.
Bardzo ważne jest odpowiednie nawilżenie skóry, nawet jeśli nie występuje nasilenie objawów. Emolienty powinny być używane zaraz po kąpieli, aby zapobiec utracie wody. Zaleca się stosowanie ochronnych rękawic (winylowych lub bawełnianych) i łagodnych mydeł w trakcie mycia, aby zminimalizować objawy podrażnienia.
Krostki mogą zwiastować chorobę jelit
Przewlekły wyprysk rąk znacząco wpływa na jakość oraz stan życia pacjentów. Sytuacja chorych zależy od stopnia ciężkości wyprysku.
- Jeżeli zmiany są nasilone, wtedy niejednokrotnie uniemożliwiają kontynuowanie pracy zawodowej, ponieważ mogą to być głębokie rozpadliny, które występują głównie na powierzchni dłoni, grzbiecie rąk, ograniczając ruchomość ręki. Choroba ta w znacznym stopniu obniża jakość życia, jest powodem stygmatyzacji, a także powoduje różnego rodzaju uciążliwe dolegliwości – od świądu poprzez pieczenie skóry, a niejednokrotnie i ból – mówi prof. Beata Kręcisz, kierownik Kliniki Dermatologii Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Kielcach.
Z raportu wynika, że aż 81 proc. badanych pacjentów unika fizycznego kontaktu z innymi (np. podania ręki). Blisko jedna trzecia ankietowanych uważa, że choroba wpływa na jakość relacji z partnerem. Tyle samo osób uznało, że powoduje napięcia i nieporozumienia z najbliższym otoczeniem.
Z badań wynika także, że 70 proc. pacjent wstydzi się tego, jak wyglądają ich dłonie. - Choroba bardzo silnie wpływa na samopoczucie człowieka – podkreśla psycholog Anna Kędzierska, współautorka raportu. – Powoduje zaburzenia lękowe, nerwice związane z kontaktem z innymi ludźmi, obniżone poczucie własnej wartości. Nieprzespane noce, bo kilkanaście razy w nocy budzi się z powodu swędzenia lub bólu. Myśli samobójcze, epizody depresyjne.
Pacjenci bardzo często zakrywają zmienioną chorobowo skórę. Niektórzy noszą rękawiczki, inni chowają ręce w kieszeniach. - Takie osoby zazwyczaj są wycofane, unikają kontaktu z innymi, a także bardzo często czują rosnącą frustrację. Choroba może powodować również depresję lub alienację ze środowiska. Zdarzają się także sytuacje, w których pacjent, aby zmniejszyć cierpienie, zaczyna nadużywać alkoholu lub środków psychoaktywnych. Osoby z przewlekłym wypryskiem rąk są bardziej wrażliwe w kontaktach społecznych, odczuwają większy dyskomfort, są bardziej nieśmiałe, ale także wybuchowe i częściej reagują gniewem – podkreśla psycholog.
Ciężki przewlekły wyprysk rąk - skutki ekonomiczne
Choroba wiąże się z obniżoną produktywnością oraz wymusza niejednokrotnie rezygnację z wykonywanego zawodu i wzmaga problemy społeczno-ekonomiczne.
Autorzy raportu podkreślają, iż wśród pacjentów z ciężkim przewlekłym wypryskiem rąk, średnia liczba dni absencji w pracy wynosi około 47 dni, a 40% pacjentów przebywało na zwolnieniu chorobowym.³
Dodatkowo, około 30% pacjentów nie jest dostatecznie samodzielnych w codziennym życiu, a co za tym idzie – wymaga wsparcia osób bliskich w wykonywaniu codziennych obowiązków.³
Czynniki te wiążą się z łączną stratą od 4 781,33 zł do 10 225,58 zł PKB na pracującego pacjenta z ciężkim przewlekłym wypryskiem rąk w skali roku, wynikającej z absencji związanej z chorobą – co podkreślają autorzy raportu.³
1. Raport Instytutu Arcana pt. „Choroba jak na dłoni. Konsekwencje przewlekłego wyprysku rąk dla pacjenta, społeczeństwa i całego systemu zdrowia”, grudzień 2017.
2. Molin S., Diepgen T.L., Ruzicka T., Prinz J.C., Algorytm rozpoznawania przewlekłego wyprysku rąk: pomoc w klasyfikacji w praktyce klinicznej, "Dermatologia po Dyplomie" 2012, t. 3, nr 2
3. Batycka-Baran1 A., Baran W., Szepietowski1 J., Leczenie przewlekłego wyprysku rąk, "Postępy Dermatologii i Alergologii" 2009, nr 2
