U nas zapłacisz kartą
"Zdjęcia Rak Powieki - Wartość Wczesnego Wykrywania"
Złośliwe guzy powiek
Guzy powiek to nowotwory skóry, które mogą mieć charakter zarówno łagodny, jak i złośliwy. Poniżej omówiono złośliwe guzy o charakterze niebarwnikowym oraz zmiany przedrakowe (czyli zmiany bezpośrednio zagrażające przemianą w nowotwór złośliwy). Zmianom barwnikowym skóry powiek, w tym czerniakowi, poświęcony jest osobny rozdział (zob. Zmiany barwnikowe powiek).
Ryc. 1. Skóra. 1 – ujście przewodu wyprowadzającego gruczołu potowego, 2 – przewód wyprowadzający gruczołu potowego, 3 – mieszek włosowy, 4 – gruczoły potowe (ekrynowe), 5 – głębokie sploty tętniczo-żylne, 6 – tkanka tłuszczowa, 7 – tkanka podskórna, 8 – skóra właściwa, 9 – ciało dotykowe, 10 – brodawki skórne, 11 – naskórek
Do złośliwych guzów powiek zalicza się raka podstawnokomórkowego (nowotwór wywodzący się z komórek warstwy podstawnej – najgłębszej warstwy naskórka, zob. Rak podstawnokomórkowy powiek) oraz raka kolczystokomórkowego (nowotwór wywodzący się z keratynocytów – komórek naskórka). Obydwie te odmiany raka określa się wspólnym mianem raka skóry niebędącego czerniakiem (non-melanoma skin cancer). Ponadto do złośliwych guzów powiek należą gruczolakorak gruczołu łojowego oraz mięsak Kaposiego.
Gruczolakorak gruczołu łojowego to wysoce złośliwy nowotwór wywodzący się z gruczołów Meiboma tarczki, gruczołów Zeissa przy mieszkach włosowych lub gruczołów łojowych w mięsku łzowym, między brwiami lub w skórze twarzy (zob. Budowa narządu wzroku).
Ryc. 2. Budowa powieki. 1 – mięsień dźwigacz powieki górnej, 2 – spojówka powiekowa, 3 – tarczka, 4 – gruczoł tarczkowy Meiboma, 5 – gruczoły rzęskowe (Molla), 6 – rzęsa, 7 – tkanka podskórna, 8 – skóra, 9 – mięsień okrężny oka, 10 – mieszek włosowy, 11 – gruczoły łojowe (Zeissa), 12 – kąt wewnętrzny oka, 13 – mięsko łzowe, 14 – szpara powiekowa, 15 – powieka dolna, 16 – kąt zewnętrzny oka, 17 – powieka górna
Złośliwe nowotwory nerwu wzrokowego
W obrębie nerwu wzrokowego mogą rozwinąć się dwa rodzaje bardzo rzadko diagnozowanych guzów złośliwych: glejak i oponiak. Tego typu zmiany rosnące w obrębie oka mogą zaatakować nerw wzrokowy, a w konsekwencji zaburzyć ostrość widzenia i ruchomość oka. Oba nowotwory objawiają się stopniową utratą wzroku i zanikiem nerwu wzrokowego. W późniejszym okresie, gdy guz osiągnie większe rozmiary, pojawia się wytrzeszcz gałki ocznej. Warto wiedzieć, że glejak nerwu wzrokowego stanowi 20 proc. nowotworów oczodołu u dzieci. Z kolei na oponiaka osłonek nerwu wzrokowego najczęściej chorują kobiety w wieku średnim.
Najczęstszym nowotworem złośliwym skóry powiek jest rak, który występuje u osób starszych. W 93 proc. przypadków jest to niegroźna dla życia postać nowotworu - rak podstawnokomórkowy, nie dający w ogóle przerzutów. Jak rozpoznać raka powiek? W początkowym stadium rozwoju na skórze pojawia się płaski, niebolesny guzek, który nie różni się wyglądem od zdrowej skóry. Wraz z rozwojem choroby guz powiększa się, a w części środkowej tworzy się strupek, krwawiący przy próbie usunięcia.
Zmiany grudkowe powiek - leczenie
Rogowacenie łojotokowe (brodawka łojotokowa) można leczyć przez jego złuszczenie lub wycięcie skalpelem.
Leczenie brodawek pospolitych polega na ich krioterapii. W ten sposób zmiany ulegają zniszczeniu i przestają się rozprzestrzeniać. Możliwe jest również chirurgiczne wycięcie.
W przypadku pojawienia się rogu skórnego zawsze konieczne jest jego wycięcie wraz z podstawą zmiany, aby ostatecznie rozpoznać przyczynę jego rozwoju.
W leczeniu mięczaka zakaźnego zaleca się obserwację, laseroterapię, krioterapię ciekłym azotem (gdy wykwity są nieliczne, możliwe powikłania – pęcherze i blizny, niekiedy konieczne powtarzanie zabiegu co 2–4 tyg., łyżeczkowanie lub ekstrakcję igłą, gdy wykwity są nieliczne. Leczenie farmakologiczne: imikwimod (Aldara 5% krem) miejscowo – 3 ×/tydz. przez 4–16 tyg., nakładać na wykwity na noc (6–10 h), zmyć rano
Prosaki z reguły zanikają samoistnie i nie wymagają leczenia. W niektórych wypadkach można je otworzyć igłą lub skalpelem i oczyścić z zawartości.
Naskórkowe torbiele wtrętowe (torbiele łojowe, kaszaki) leczy się za pomocą przecięcia ściany torbieli w celu usunięcia jej zawartości, a następnie wszycia ściany torbieli w skórę, aby się ponownie nie zamknęła (marsupializacja) lub całkowicie wycina je chirurgicznie.
Leczenie kępek żółtych polega na chirurgicznym usunięciu zmian. Trzeba jednak pamiętać, że mogą one nawracać. Operując kępki żółte, należy zachować ostrożność z powodu niebezpieczeństwa bliznowacenia i możliwego pooperacyjnego odwinięcia powiek. Inną opcją są zabiegi z użyciem lasera CO2. Zaletą takiego postępowania jest brak krwawienia, brak konieczności zakładania szwów skórnych oraz krótki czas trwania procedury. Należy jednak pamiętać, że także w przypadku tej metody leczenia istnieje ryzyko powstania blizn i odbarwienia skóry.
Guzy pochodzące z gruczołów potowych i z mieszków włosowych poddaje się wycięciu chirurgicznemu.
Jak często występuje?
Rak podstawnokomórkowy jest najczęstszym typem nowotworu występującym u człowieka, a zarazem najczęstszym złośliwym nowotworem skóry (w tym skóry powiek). Częstość jego występowania zależy m.in. od szerokości geograficznej czy odsetka ludzi rasy białej w populacji. Na przykład w Wielkiej Brytanii wynosi 100, a w Australii aż 788 przypadków na 100 tys. osób rocznie. Częstość występowania tego nowotworu zwiększa się po 40. roku życia. Zdecydowana większość (85%) wszystkich przypadków raka podstawnokomórkowego dotyczy skóry szyi i głowy, w tym powiek. Wśród wszystkich nowotworów złośliwych powiek rak podstawnokomórkowy stanowi 90–95%. Rak podstawnokomórkowy zajmuje powiekę dolną w 50–60% przypadków, kąt przyśrodkowy (zob. Budowa narządu wzroku) w 25–30%, powiekę górną w 15%, a kąt zewnętrzny (zob. Budowa narządu wzroku) u 5% chorych.
Rak podstawnokomórkowy występuje w kilku postaciach.
Postać wrzodziejąca charakteryzuje się obecnością opisanego wyżej guza, pośrodku którego znajduje się owrzodzenie.
Rzadsza jest postać włókniejąca (twardzinopodobna). Z reguły jest to delikatnie uniesiony, lity guz, którego brzegów nie można określić w badaniu klinicznym. Ten wariant raka jest znacznie bardziej agresywny.
Rak podstawnokomórkowy może zostać pomylony z przewlekłym zapaleniem brzegów powiek, ale to jego należy podejrzewać, gdy u chorego z pogrubieniem powieki dochodzi do utraty rzęs.
