U nas zapłacisz kartą
Wszystko, co musisz wiedzieć o atopowym zapaleniu skóry
Leczenie AZS u dorosłych
Leczenie AZS u dorosłych jest bardzo zbliżone do leczenia dzieci. Najpopularniejszą grupą leków stosowaną w leczeniu zmian zapalnych są miejscowe glikokortykosteroidy (mGKS) potocznie zwane sterydami. Substancje te działają przeciwzapalnie oraz przeciwświądowo poprzez hamowanie uwalniania mediatorów reakcji zapalnej. Dostępne są w formie maści, kremów, żeli oraz aerozoli. Drugą grupą leków stosowanych w leczeniu AZS są miejscowe inhibitory kalcyneuryny (mIK) – takrolimus oraz pimekrolimus. Blokują one aktywność limfocytów T, a co za tym idzie, hamują uwalnianie cytokinin prozapalnych. Wpływają również pozytywnie na odbudowę bariery naskórka. Jeśli dochodzi do nadważenia gronkowcem złocistym, lekarz przepisze antybiotyk do smarowania na skórę lub ogólne leczenie antybiotykami, w zależności od nasilenia problemu. Nadkażenie skóry gronkowcem może objawiać się w postaci żółtych wykwitów i strupów oraz bolesnością zmienionych miejsc. Jeśli dojdzie do nadkażenia wirusem opryszczki czy grzybami, należy zastosować leki przeciwwirusowe i przeciwgrzybiczne. Osoby chore na AZS powinny zadbać o wzmocnienie odporności, a także unikać kontaktu z osobami, które są aktywnie zakażone wirusem opryszczki.
W Leczeniu AZS stosuje się również leki przeciwhistaminowe, które hamują wyrzut histaminy uwalnianej przez komórki układu odpornościowego w kontakcie z alergenem. Redukują one świąd, pieczenie i zaczerwienienie. Niektóre z leków przeciwhistaminowych działają na układ nerwowy i mają działanie uspokajające i nasenne. Są to leki 1 generacji. Korzystnie działają u pacjentów, którzy borykają się z bezsennością i niepokojem związanymi z chorobą. Leki przeciwhistaminowe 2 generacji działają bardziej wybiórczo i są bardziej bezpieczne.
Fototerapia jest metodą leczenia atopowego zapalenia skóry zarówno u dorosłych, jak i u dzieci w wieku szkolnym. Polega ona na naświetlaniu skóry specjalistycznymi lampami, które emitują światło naśladujące spektrum promieniowania słonecznego UVA i UVB, ale z określonym i wybiórczym zakresem fal. Metodę tą stosuje się raczej w cięższych przypadkach AZS i powinna być przeprowadzona przez specjalistę dermatologa. Przeciwwskazaniem do fototerapii jest padaczka, choroby nowotworowe oraz klaustrofobia. Jeśli pacjent cierpi przy AZS na alergie, można zastosować swoistą immunoterapię alergenową, czyli proces odczulania, który stopniowo zmniejsza wrażliwość pacjenta na alergen. Sprawdza się ona głównie u pacjentów uczulonych na pyłki roślin i roztocza kurzu domowego. Jeśli świąd u pacjenta nasila się, można zastosować kąpiel w siemieniu lnianym oraz zimne okłady czy opatrunki z zastosowaniem emolientu.
Objawy AZS — jak je rozpoznać?
AZS jest chorobą heterogenną — lokalizacja i wygląd zmian skórnych jest różny, w zależności od wieku pacjenta, nasilenia choroby czy lokalizacji. We wczesnym dzieciństwie do 2 roku życia zmiany skórne zazwyczaj obejmują okolice twarzy, głównie policzki, mogą pojawiać się na powierzchni bocznej ramion i ud oraz grzbietach stóp czy dłoni. Są to zwyczaj wykwity o charakterze rumieniowo – wysiękowych dość mocno odgraniczone od skóry zdrowej. Od 2 do 12 roku życia zmiany występują głównie na szyi, karku, w zgięciach łokciowych oraz pod kolanami. Mogą pojawić się przeczosy, strupy, grudki, czy nadżerki ze względu na nasilony świąd i intensywne drapanie. Zmiany są nieostro odgraniczone od zdrowej niezmienionej skóry. W późniejszym wieku zmiany mogą pojawić się na czole, w okolicach ust, na grzbiecie, a naskórek często ulega pogrubieniu. Najbardziej charakterystycznym objawem w AZS jest uporczywy świąd, pojawianie się czerwonych plam, grudek i liszai. Skóra staje się pergaminowa, przezroczysta i sucha.
W diagnozowaniu AZS bierze się pod uwagę kryteria główne:
- świąd skóry,
- nawrotowy przebieg dolegliwości,
- charakterystyczną lokalizację zmian skórnych w zależności od wieku,
- dodatni wywiad rodzinny.
Kryteria uzupełniające to:
- świąd podczas pocenia się,
- suchość i pękanie skóry,
- podwyższony poziom IgE,
- skłonność do nawrotowych zmian skórnych,
- zwiększona podatność na zakażenie patogenami,
- alergie wziewne i pokarmowe,
- zaostrzenie zmian podczas silnego stresu,
- częste zapalenie spojówek,
- nietolerancje pokarmowe,
- wyprysk sutków,
- zapalenie czerwieni wargowej,
- nietolerowanie wełny,
- biały dermografizm, czyli paradoksalna reakcja skóry, która u chorych na atopowe zapalenie skóry przejawia się tym, że po zadrapaniu skóra reaguje zblednięciem, a nie zaczerwieniem,
- objaw Dennie – Morgana (pogłębienie fałdów skórnych podoczodołowych).
Jak żyć z atopowym zapaleniem skóry?
Nawet wtedy, kiedy na skórze pacjenta cierpiącego na AZS nie pojawiają się aktualnie charakterystyczne zmiany chorobowe, niezbędna jest prawidłowa dbałość i pielęgnacja skóry za pomocą odpowiednich środków natłuszczających. Kluczowe znaczenie ma również unikanie czynników mogących wywoływać lub nasilać wspomniane objawy.
Wskazówki dla pacjentów z AZS:
- unikaj częstego i długiego mycia rąk lub kąpieli,
- od razu po kąpieli nałóż na skórę środki nawilżające,
- unikaj stosowania szorstkich ręczników,
- chroń dłonie za pomocą rękawic, kiedy wykonujesz prace domowe,
- kiedy czujesz świąd, uciskaj lub klep skórę, staraj się jej nie drapać,
- nie używaj środków zasadowych,
- pierz nowe ubrania przed ich pierwszym włożeniem,
- pierz ubrania w płynnych detergentach,
- unikaj stosowania środków zmiękczających tkaniny,
- unikaj ekstremalnych temperatur i zbyt wilgotnego albo suchego powietrza,
- bierz kąpiel lub prysznic od razu po wyjściu z basenu,
- unikaj dymu tytoniowego, ostrych zapachów i kontaktu ze zwierzętami,
- zmniejszaj narażenie na roztocze kurzu domowego (dot. zdiagnozowanej alergii),
- dbaj o dobrą kondycję psychiczną,
- stosuj dietę eliminacyjną (dot. potwierdzonej alergii pokarmowej).
Źródła:
- Millan M., Mijas J, "Atopowe zapalenie skóry – patomechanizm, diagnostyka, postępowanie lecznicze, profilaktyka", „Nowa Pediatria”, 21(4), s. 114–122., 2017
- Świerczyńska-Krępa M, "Atopowe zapalenie skóry (AZS) u dorosłych: przyczyny, objawy i leczenie", Medycyna Praktyczna, 2022
- Woldan-Tambor A., Zawilska J.B., "Atopowe zapalenie skóry (AZS) – problem XXI wieku", „Terapia i Leki”, t. 65, nr 11, s. 804–811., 2009
Atopowe zapalenie skóry u dzieci i niemowląt - objawy
Charakterystyczną cechą atopowego zapalenia skóry jest uporczywy i bardzo nasilony świąd skóry, nierzadko wywołujący rozdrażnienie i niepokój dziecka, a także mogący powodować przebudzenia w trakcie snu lub nawet bezsenność.
Ponadto u dziecka z AZS stwierdza się bardzo suchą skórę i jej bardzo dużą wrażliwość na czynniki zewnętrzne oraz skłonność do podrażnień. Kontakt z czynnikami drażniącymi, takimi jak niewłaściwe preparaty do pielęgnacji, pot, uczulające alergeny, może zaostrzać zmiany skórne. Chorzy nie tolerują wełnianych ubrań. Umiejscowienie i rodzaj zmian skórnych zależą od wieku pacjenta i stopnia nasilenia procesu zapalnego skóry (faza ostrego lub przewlekłego stanu zapalnego).
W fazie ostrej obserwuje się ogniska rumieniowe, dość wyraźnie odgraniczone od skóry otoczenia, na których podłożu występują drobne grudki, pęcherzyki oraz nadżerki. Dla przewlekłego stanu zapalnego typowe są ogniska z pogrubiałą skórą i wzmożonym rysunkiem linii skórnych (tzw. lichenizacja), ponadto widuje się powierzchowne złuszczanie naskórka. We wczesnym dzieciństwie, do końca 2. roku życia, zmiany skórne mają charakter nieregularnych ognisk rumieniowo-wysiękowych i obecne są typowo na skórze twarzy (policzki, czoło, owłosiona skóra głowy) i dodatkowo na dalszych częściach kończyn oraz tułowiu.
W niektórych przypadkach może być zajęta skóra zgięć stawowych (łokciowych, podkolanowych, nadgarstków). Pomiędzy 3. a 11. rokiem życia ogniska lichenizacji obserwuje się głównie w obrębie powierzchni zgięciowych stawów, natomiast w grupie dzieci najstarszych, podobnie jak u dorosłych, mogą być zajęte grzbiety rąk. W każdym okresie życia w najcięższych przypadkach może dojść do zajęcia całej skóry chorego, co nazywamy erytrodermią.
Co robić, aby uniknąć zachorowania dziecka na AZS?
W przypadku dzieci, u których nie obserwuje się jeszcze objawów chorobowych, a w rodzinach występują choroby alergiczne, zaleca się karmienie naturalne noworodków i niemowląt, odpowiednią dietę matek karmiących, opóźnienie i stopniowe rozszerzanie diety dziecka w zakresie pokarmów stałych oraz ograniczenie kontaktu dziecka z alergenami środowiskowymi.
Jeżeli wystąpią wczesne objawy chorobowe, należy zmniejszyć kontakt organizmu pacjenta ze szkodliwymi czynnikami środowiskowymi, odpowiednio pielęgnować skórę dziecka oraz zapobiegać infekcjom. Ogniska zapalne (np. w jamie ustnej w postaci próchniczych, niedoleczonych zębów czy obecność ropnych migdałków) mogą być przyczyną nasilenia zmian skórnych, zatem istotne jest ich jak najwcześniejsze wyleczenie.
