U nas zapłacisz kartą
Wszystko, co musisz wiedzieć o atopowym zapaleniu skóry
Atopowe zapalenie skóry — kto najczęściej choruje?
W większości przypadków pierwsze objawy AZS pojawiają się już we wczesnym dzieciństwie. Na wyprysk atopowy cierpi 10-20% dzieci. U 40-80% z nich symptomy ustąpią przed 5. r.ż., a w pozostałych 60-90% przed 15 r.ż. Natomiast w przypadku osób dorosłych choroba dotyczy “tylko” 2-5% społeczeństwa.
Wśród objawów dominuje suchość skóry i świąd, który bywa bardzo dokuczliwy, znacznie obniża jakość życia, niekiedy uniemożliwiając normalne funkcjonowanie. W niektórych przypadkach zmiany skórne występują w widocznych miejscach (na dłoniach, twarzy) lub są bardzo rozległe. Z tego względu chorzy mają niższą samoocenę i gorsze samopoczucie. U niektórych z nich dochodzi nawet do rozwoju depresji.
Dlaczego tak dużo dzieci cierpi na AZS?
Skóra małego dziecka jest cienka, gładka i bardzo delikatna. Nie ma jeszcze w pełni wykształconej bariery wodno-lipidowej, dlatego jest podatna na utratę wody i negatywny wpływ czynników zewnętrznych. Zanieczyszczenie środowiska, alergeny, a także czynniki genetyczne i immunologiczne sprzyjają rozwojowi choroby.
Atopowe zapalenie skóry u dzieci i niemowląt - objawy
Charakterystyczną cechą atopowego zapalenia skóry jest uporczywy i bardzo nasilony świąd skóry, nierzadko wywołujący rozdrażnienie i niepokój dziecka, a także mogący powodować przebudzenia w trakcie snu lub nawet bezsenność.
Ponadto u dziecka z AZS stwierdza się bardzo suchą skórę i jej bardzo dużą wrażliwość na czynniki zewnętrzne oraz skłonność do podrażnień. Kontakt z czynnikami drażniącymi, takimi jak niewłaściwe preparaty do pielęgnacji, pot, uczulające alergeny, może zaostrzać zmiany skórne. Chorzy nie tolerują wełnianych ubrań. Umiejscowienie i rodzaj zmian skórnych zależą od wieku pacjenta i stopnia nasilenia procesu zapalnego skóry (faza ostrego lub przewlekłego stanu zapalnego).
W fazie ostrej obserwuje się ogniska rumieniowe, dość wyraźnie odgraniczone od skóry otoczenia, na których podłożu występują drobne grudki, pęcherzyki oraz nadżerki. Dla przewlekłego stanu zapalnego typowe są ogniska z pogrubiałą skórą i wzmożonym rysunkiem linii skórnych (tzw. lichenizacja), ponadto widuje się powierzchowne złuszczanie naskórka. We wczesnym dzieciństwie, do końca 2. roku życia, zmiany skórne mają charakter nieregularnych ognisk rumieniowo-wysiękowych i obecne są typowo na skórze twarzy (policzki, czoło, owłosiona skóra głowy) i dodatkowo na dalszych częściach kończyn oraz tułowiu.
W niektórych przypadkach może być zajęta skóra zgięć stawowych (łokciowych, podkolanowych, nadgarstków). Pomiędzy 3. a 11. rokiem życia ogniska lichenizacji obserwuje się głównie w obrębie powierzchni zgięciowych stawów, natomiast w grupie dzieci najstarszych, podobnie jak u dorosłych, mogą być zajęte grzbiety rąk. W każdym okresie życia w najcięższych przypadkach może dojść do zajęcia całej skóry chorego, co nazywamy erytrodermią.
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia AZS u dziecka i niemowlęcia?
Po intensywnym leczeniu zaostrzenia AZS może nie być zmian skórnych, ale wskazana jest stała codzienna pielęgnacja skóry dziecka specjalnymi preparatami przeznaczonymi do pielęgnacji skóry atopowej, czyli emolientami. Obecnie na rynku medycznym znajduje się wiele takich preparatów, które mają różnorodną konsystencję (w zależności od preferencji: lotiony, mleczka, kremy, tłuste kremy) i mogą być dodawane do kąpieli.
Skóra chorego dziecka nawet w okresie bezobjawowym powinna być nawilżana 3–4-krotnie w ciągu dnia. Utrzymanie prawidłowego nawilżenia naskórka ogranicza wchłanianie alergenów przez skórę i redukuje świąd. Należy bezwzględnie unikać środków drażniących, a także kontaktu z uczulającymi alergenami. W przypadku stwierdzenia alergii na niektóre alergeny (roztocza kurzu, pleśnie) zaleca się wprowadzenie zmian w otoczeniu dziecka, np. usunięcie dywanów w sytuacji alergii na roztocza kurzu.
Leczenie AZS u dorosłych
Leczenie AZS u dorosłych jest bardzo zbliżone do leczenia dzieci. Najpopularniejszą grupą leków stosowaną w leczeniu zmian zapalnych są miejscowe glikokortykosteroidy (mGKS) potocznie zwane sterydami. Substancje te działają przeciwzapalnie oraz przeciwświądowo poprzez hamowanie uwalniania mediatorów reakcji zapalnej. Dostępne są w formie maści, kremów, żeli oraz aerozoli. Drugą grupą leków stosowanych w leczeniu AZS są miejscowe inhibitory kalcyneuryny (mIK) – takrolimus oraz pimekrolimus. Blokują one aktywność limfocytów T, a co za tym idzie, hamują uwalnianie cytokinin prozapalnych. Wpływają również pozytywnie na odbudowę bariery naskórka. Jeśli dochodzi do nadważenia gronkowcem złocistym, lekarz przepisze antybiotyk do smarowania na skórę lub ogólne leczenie antybiotykami, w zależności od nasilenia problemu. Nadkażenie skóry gronkowcem może objawiać się w postaci żółtych wykwitów i strupów oraz bolesnością zmienionych miejsc. Jeśli dojdzie do nadkażenia wirusem opryszczki czy grzybami, należy zastosować leki przeciwwirusowe i przeciwgrzybiczne. Osoby chore na AZS powinny zadbać o wzmocnienie odporności, a także unikać kontaktu z osobami, które są aktywnie zakażone wirusem opryszczki.
W Leczeniu AZS stosuje się również leki przeciwhistaminowe, które hamują wyrzut histaminy uwalnianej przez komórki układu odpornościowego w kontakcie z alergenem. Redukują one świąd, pieczenie i zaczerwienienie. Niektóre z leków przeciwhistaminowych działają na układ nerwowy i mają działanie uspokajające i nasenne. Są to leki 1 generacji. Korzystnie działają u pacjentów, którzy borykają się z bezsennością i niepokojem związanymi z chorobą. Leki przeciwhistaminowe 2 generacji działają bardziej wybiórczo i są bardziej bezpieczne.
Fototerapia jest metodą leczenia atopowego zapalenia skóry zarówno u dorosłych, jak i u dzieci w wieku szkolnym. Polega ona na naświetlaniu skóry specjalistycznymi lampami, które emitują światło naśladujące spektrum promieniowania słonecznego UVA i UVB, ale z określonym i wybiórczym zakresem fal. Metodę tą stosuje się raczej w cięższych przypadkach AZS i powinna być przeprowadzona przez specjalistę dermatologa. Przeciwwskazaniem do fototerapii jest padaczka, choroby nowotworowe oraz klaustrofobia. Jeśli pacjent cierpi przy AZS na alergie, można zastosować swoistą immunoterapię alergenową, czyli proces odczulania, który stopniowo zmniejsza wrażliwość pacjenta na alergen. Sprawdza się ona głównie u pacjentów uczulonych na pyłki roślin i roztocza kurzu domowego. Jeśli świąd u pacjenta nasila się, można zastosować kąpiel w siemieniu lnianym oraz zimne okłady czy opatrunki z zastosowaniem emolientu.
Co robić w razie wystąpienia objawów atopowego zapalenia skóry u dzieci i niemowląt?
W przypadku wystąpienia na skórze dziecka zmian skórnych przebiegających z intensywnym świądem wskazana jest wizyta u lekarza dermatologa w celu postawienia diagnozy, przeprowadzenia diagnostyki i leczenia zmian Wiele zapalnych chorób skórnych może mieć podobny obraz kliniczny i należy je wykluczyć.
- świąd skóry
- charakterystyczne zmiany skórne i ich umiejscowienie w obrębie powierzchni zgięciowych kończyn
- przewlekły i nawrotowy przebieg zapalenia skóry
- osobniczy lub rodzinny wywiad w kierunku atopii
- suchość skóry
- rogowacenie mieszkowe
- dodatnie wyniki skórnych testów punktowych
- wczesne pojawienie się pierwszych objawów chorobowych
- zwiększone stężenie IgE w surowicy krwi
- skłonność do wyprysku rąk i stóp
- wyprysk sutków
- zapalenie czerwieni wargowej
- nawracające zapalenie spojówek
- zaciemnienie okolic oczodołów
- rumień/zblednięcie twarzy
- świąd skóry po spożyciu niektórych pokarmów
- złe znoszenie wełny
- nietolerancja niektórych pokarmów
- biały dermografizm, czyli paradoksalna reakcja skóry, która u chorych na atopowe zapalenie skóry przejawia się tym, że po zadrapaniu skóra reaguje zblednięciem, a nie zaczerwieniem – co jest o wiele częstsze
- „polakierowane paznokcie”, objaw często widywany w przebiegu AZS, wiąże się z intensywnym świądem, częstym pocieraniem i drapaniem, co doprowadza do powstania jakby polakierowanych paznokci.
W celu potwierdzenia tła alergicznego choroby u dzieci powyżej 4. roku życia przeprowadza się tzw. skórne testy punktowe. Testy te wykonuje się na skórze przedramienia z podejrzanymi alergenami pokarmowymi, pyłkami i roztoczami kurzu domowego, pleśniami, sierścią zwierząt.
W przypadku braku możliwości wykonania testów (niedostateczny wiek pacjenta, konieczność stałego pobierania leków przeciwalergicznych) można wykonać badanie z krwi pacjenta i oznaczyć miano przeciwciał IgE skierowanych przeciwko konkretnym alergenom lub zmierzyć ich całkowitą pulę.
