U nas zapłacisz kartą
Jak uzyskać płaski brzuch?
AZS, czyli atopowe zapalenie skóry. Objawy i leczenie jednej z najczęstszych postaci egzemy
Atopowe zapalenie skóry (w skrócie AZS) to nadmierna skłonność do reagowania na alergeny w środowisku i jedna z postaci egzemy. Atopia zwykle pojawia się u dzieci i niemowląt. Najczęstsze objawy AZS to świąd i zaczerwienienie skóry. Zmiany skórne mogą pojawiać się w różnych miejscach na ciele (szyja, kark, powieki, dłonie, głowa), a ich drapanie powoduje powstawanie blizn i zgrubienie naskórka. Atopowe zapalenie skóry leczone jest objawowo i wymaga szczególnej pielęgnacji i higieny skóry.
W ciągu roku na atopowe zapalenie skóry zapada około 25% dzieci. AZS często występuje łącznie z innymi chorobami, np. zapaleniem spojówek lub nieżytem nosa.
Atopowe zapalenie skóry – co to takiego?
Chcąc dowiedzieć się, w jaki sposób prawidłowo pielęgnować atopową skórę, warto zacząć od podstaw. Co to jest atopowe zapalenie skóry? Atopowe zapalenie skóry to niezwykle powszechna, przewlekła, zapalna i niezakaźna choroba skóry. Jednym z towarzyszących jej objawów jest bardzo silny świąd i atopia skóry, a także okresy remisji, jak i silnych nawrotów. Ze względu na jej dużą częstotliwość występowania, atopowe zapalenie skóry uznawane jest za chorobę cywilizacyjną XXI wieku. Choroba ta zwykle pojawia się w bardzo wczesnym dzieciństwie i w wielu przypadkach utrzymuje się przez całe życie. Szczególnie często występuje w krajach wysokorozwiniętych, a niezdiagnozowana stanowi duże źródło zarówno fizycznego, jak i psychicznego dyskomfortu.
U kogo występuje atopowe zapalenie skóry?
AZS u dorosłych rzadko pojawia się samoistnie i zwykle stanowi nawrót choroby z czasów dzieciństwa. Warto pamiętać, że w przypadku tej choroby wyróżniamy jej trzy fazy:
● niemowlęcą – może mieć miejsce od narodzin do 2. roku życia. Zmiany zlokalizowane są przede wszystkim na policzkach, płatkach uszu, skórze głowy, a w ciężkim przypadkach mogą obejmować całe ciało,
● dziecięcą – dotyczy dzieci pomiędzy 3. a 11. rokiem życia. Zmiany pojawiają się głównie na zgięciach łokciowych i kolanowych, skórze karku, częste jest również atopowe zapalenie skóry na dłoniach,
● młodzieżową/atopowe zapalenie skóry u dorosłych – zmiany zlokalizowane są w tych samych miejscach jak w fazie dziecięcej, dodatkowo mogą pojawiać się w górnej części ciała i wokół ust. Ich obecność często uwarunkowana jest w zależności od pory roku mogą nasilać się wiosną, jesienią i zimą, a łagodzić w czasie lata.
AZS u dzieci i niemowląt - sposoby leczenia
Leczenie AZS zależy od wieku pacjenta, rozległości i nasilenia zmian skórnych. Jeśli zostały ustalone czynniki uczulające, należy w miarę możliwości ich unikać, ale podstawową rolę leczniczą spełnia prawidłowa pielęgnacja skóry dziecka. W związku z nasiloną suchością skóry należy nawilżać i natłuszczać skórę specjalnymi preparatami zwanymi emolientami. Tak więc zaleca się środki miejscowe o pH 5,5 (emulsje do kąpieli, kremy, lotiony, maści), przeznaczone do skóry atopowej, które dodatkowo łagodzą dolegliwości świądowe. Skóra dziecka chorego na AZS wymaga 3–4-krotnej aplikacji preparatu w ciągu doby.
W przypadku ognisk zapalnych przebiegających z tworzeniem świądowych grudek czy lichenizacją konieczne jest zastosowanie preparatów przeciwzapalnych. W tej grupie leków znajdują się zwłaszcza preparaty steroidowe, które ze względu na różną siłę działania i możliwość wywoływania działań niepożądanych powinien dobrać indywidualnie lekarz dermatolog. Nową bezpieczniejszą grupą leków do stosowania zewnętrznego są inhibitory kalcyneuryny, które dodatkowo można stosować profilaktycznie w celu zapobiegania zaostrzeniom. Z powodu intensywnego świądu dzieci z AZS wymagają terapii przeciwświądowej z zastosowaniem leków przeciwhistaminowych. Niektóre z leków (tzw. pierwszej generacji) wykazują dodatkowo efekt uspokajający i ułatwiają zasypianie.
W cięższych przypadkach znaczenie lecznicze ma fototerapia (naświetlania promieniami ultrafioletowymi), a w erytrodermii wskazane są hospitalizacja dziecka i rozważenie terapii z użyciem silnych środków przeciwzapalnych (nawet podawanych dożylnie). Ponadto u dzieci z udokumentowaną alergią (czyli określoną na podstawie objawów i przeprowadzonych badań dodatkowych) można rozważyć tzw. immunoterapię swoistą, powszechnie nazywaną odczulaniem (zobacz: Immunoterapia alergenowa).
Atopowe zapalenie skóry – leczenie
Leczenie atopowego zapalenia skóry jest procesem długotrwałym i złożonym. Do dyspozycji pozostają zarówno metody farmakologiczne, jak i niefarmakologiczne. Wśród najważniejszych wymienia się:
Atopowe zapalenie skóry - leczenie niefarmakologiczne
Podstawą terapii atopowego zapalenia skóry jest pielęgnacja za pomocą specjalnych środków, nazywanych emolientami. Są to preparaty na bazie tłuszczów, których zadaniem jest odbudowa płaszcza lipidowego skóry i „naprawa” bariery naskórkowej. Regularne stosowanie emolientów zatrzymuje wodę w głębszych warstwach skóry i zapobiega jej wysychaniu. W pielęgnacji skóry atopowej należy unikać kosmetyków zawierających substancje drażniące, zapachowe oraz konserwanty. Nie są również wskazane długie i gorące kąpiele. Warto obserwować swój organizm i unikać czynników, które powodują zaostrzenie zmian skórnych (wełniane ubrania, alergeny wziewne, stres). Bardzo istotną metodą leczenia AZS jest fototerapia. Jest to leczenie za pomocą promieniowania ultrafioletowego. Polega ono na naświetlaniu powierzchni skóry objętych procesem chorobowym specjalnie dobraną wiązką światła. Fototerapia wpływa na złagodzenie świądu oraz reakcji zapalnych. Tej metody nie stosuje się jednak u dzieci poniżej 12. roku życia.
Atopowe zapalenie skóry - leczenie farmakologiczne miejscowe
Przez wiele lat podstawą leczenia farmakologicznego AZS były miejscowo stosowane glikokortykosteroidy (nazywane potocznie sterydami). Mają one głównie działanie przeciwzapalne. W tej grupie leków znajduje się wiele preparatów o różnej sile i długości działania, co umożliwia indywidualne prowadzenie terapii. Lekami miejscowymi stosowanymi w leczeniu AZS są tzw. inhibitory kalcyneuryny. W tej grupie znajdują się dwa preparaty: takrolimus i pimekrolimus. Podstawową zaletą jest brak skutków ubocznych, typowych dla terapii za pomocą sterydów. Główną wadą pozostaje, póki co, ich wysoka cena. Ważną kwestią pozostaje stosowanie miejscowych środków odkażających, przede wszystkim antybiotyków. Ich użycie jest wskazane wyłącznie w sytuacji zainfekowania (nadkażenia) zmian skórnych. Nie należy stosować maści antybiotykowych "na wszelki wypadek". Takie postępowanie sprzyja bowiem rozwojowi oporności bakterii na antybiotyki.
