U nas zapłacisz kartą
Leczenie swędzenia - Skuteczne metody łagodzenia i zapobiegania
Czy łatwo wyleczyć świerzb?
Świerzb w większości przypadków łatwo poddaje się leczeniu. Czasami problemem jest długo utrzymujący się świąd po kuracji. Świerzb nieleczony trwa bardzo długo i może się rozwinąć w świerzb norweski. Jeśli nie dojdzie do powikłań w postaci poinfekcyjnego zapalenia kłębuszków nerkowych lub gorączki reumatycznej w następstwie wtórnego zakażenia paciorkowcowego, rokowanie co do całkowitego wyzdrowienia jest bardzo dobre. Ponowne zarażenia mogą się zdarzać w przypadku niezastosowania leczenia u innych domowników i osób z bliskiego kontaktu.
- Jednoczasowe leczenie wszystkich domowników i osób z bliskiego kontaktu, w tym partnerów seksualnych.
- Przeprowadzenie dezynfekcji ubrań i przedmiotów z otoczenia po kuracji.
- W razie zachorowań w instytucjach (np. żłobku, przedszkolu, szpitalu) – przeleczenie personelu.
Zobacz także
Wszawica Wszawice należą do częstych pasożytniczych chorób skóry, przy czym najczęstsza postacią jest wszawica głowowa. Wszy głowowe, a zwłaszcza ich gnidy, typowo zajmują okolicę potyliczną i skroniowa głowy owłosionej, zatem warto dokonywać profilaktycznej oceny tych lokalizacji, szczególnie u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Wszy łonowe przenoszone są natomiast poprzez kontakty seksualne, a z kolei wszawica odzieżowa może być wektorem dla groźnych dla życia patogenów
Świerzbiączka guzkowa Świerzbiączka guzkowa jest niespecyficzną reakcją na drapanie, mogącą wystąpić we wszystkich jednostkach chorobowych, powodujących świąd. Może rozwinąć się również na podłożu samouszkodzeń skóry, gdzie zazwyczaj nie występuje świąd.
Świąd odbytu Świąd odbytu to nieprzyjemne uczucie w okolicy odbytu powodujące potrzebę drapania się. Często nasila się po wypróżnieniu, zwłaszcza przy biegunce oraz przed zaśnięciem. Swędzenie odbytu może powodować znaczny dyskomfort. Zwykle swędzenie jest spowodowane chorobami zapalnymi, zakaźnymi, układowymi, nowotworowymi i okolic odbytu (np. hemoroidami, szczeliną odbytu), a także nieprawidłową higieną odbytu. Leczenie zależy od przyczyny świądu odbytu.
Jakie są najczęstsze przyczyny świądu?
Świąd może dotyczyć wybranych fragmentów skóry lub całego ciała. W przypadku świądu zlokalizowanego przyczynami najczęściej są choroby skóry, takie jak: infekcje bakteryjne, wirusowe (opryszczka), grzybicze (łupież, grzybica), pasożytnicze (świerzb, wszawica), atopowe zapalenie skóry, pokrzywka, wyprysk, łuszczyca, nadmierna suchość skóry, oparzenia słoneczne, ukąszenia owadów i innych zwierząt, alergie pokarmowe, na leki, kosmetyki, środki chemiczne, nowotwory skóry.
Świąd całego ciała u około 10–50% osób go doświadczających jest konsekwencją chorób ogólnoustrojowych.
- choroby alergiczne skóry
- przewlekła niewydolność nerek
- choroby wątroby i dróg żółciowych
- pierwotne zapalenie dróg żółciowych
- pierwotne lub wtórne stwardniające zapalenie dróg żółciowych
- cholestaza zewnątrzwątrobowa
- cholestaza u kobiet w ciąży
- zapalenia wątroby
- choroby układu krwiotwórczego
- czerwienica prawdziwa
- chłoniak Hodgkina
- ziarniniak grzybiasty
- inne nowotwory limfoproliferacyjne i mieloproliferacyjne
- mastocytoza
- niedobór żelaza
- zaburzenia endokrynne i metaboliczne: choroby tarczycy, przytarczyc, cukrzyca, zespół rakowiaka, hiperkalcemia
- nowotwory złośliwe
- neuropatie
- choroby ośrodkowego układu nerwowego – guzy i ropnie mózgu, zmiany poudarowe, tętniaki, stwardnienie rozsiane
- choroby układu nerwowego przebiegające z uszkodzeniem nerwów – półpasiec, cukrzyca, amyloidoza, polekowe, w bliźnie pooperacyjnej
- ucisk lub uwięźnięcie nerwu: notalgia paresthetica, świąd ramienno-promieniowy
- zakażenie HIV
- leki (np. opioidy, przeciwciała monoklonalne anty-EGFR, inhibitory kinaz tyrozynowych), doustne środki antykoncepcyjne
- świąd psychogenny (na tle nerwowym).
Świąd - leczenie
- nawilżanie skóry z użyciem kremów, balsamów czy olejków – co najmniej raz dziennie,
- zimne okłady,
- balsamy z mentolem (0,125–2%, najczęściej 1%), fenolem (0,125–2%) lub kamforą (0,1–3%),
- korzystny efekt obserwuje się także po kąpielach leczniczych z płatkami owsianymi, sodą oczyszczoną lub olejkami eterycznymi.
- w przypadku świądu związanego ze skórą zmacerowaną (skórą, która miała duży kontakt z wilgocią, zazwyczaj jest pomarszczona i jaśniejsza) pielęgnacja polega na delikatnym usuwaniu wilgoci poprzez stosowanie zimnego powietrza z suszarki i mokrych kompresów pozostawionych do zupełnego wysuszenia oraz na zapobieganiu gromadzeniu się wydzieliny
- przyjmowanie doustnych środków antyhistaminowych dostępnych bez recepty, jak np. cetyryzyna czy loratadyna,
- przykładanie chłodnych kompresów czy bandaży do miejsc szczególnie drażniących, co oprócz złagodzenia świądu chroni je przed drapaniem,
- unikanie drapania, które zwykle tylko nasila dolegliwości. Pomocne może być obcięcie paznokci i zakładanie rękawiczek do snu, aby nie dochodziło do nieświadomego nocnego drapania,
- używanie do mycia ciała mydła bez środków zapachowych i barwników, dokładne spłukiwanie ciała po kąpieli,
- unikanie silnych środków piorących, wyłączenie z użycia nowo kupionych proszków, płynów do płukania czy wybielaczy,
- unikanie substancji mogących wpływać drażniąco na skórę – środków chemicznych do czyszczenia, wód perfumowanych i innych kosmetyków, biżuterii mogącej zawierać nikiel,
- noszenie odzieży z delikatnych materiałów,
- unikanie stresu, który może nasilać świąd.
- świąd utrzymujący się ponad tydzień, niereagujący na domowe sposoby jego niwelowania,
- uporczywy świąd, który uniemożliwia normalne funkcjonowanie w ciągu dnia, upośledza sen,
- brak jakiejkolwiek uchwytnej przyczyny występowania świądu,
- świąd z towarzyszącymi objawami, takimi jak znaczne zmęczenie, utrata masy ciała, zmiany rytmu wypróżnień, gorączka, żółtaczka czy rozległe zmiany skórne.
Skąd się bierze świąd? Bodźce wywołujące swędzenie
Swędzenie mogą wywołać bodźce mechaniczne, chemiczne lub termiczne, ale nie tylko. Czasem świąd występuje jako jeden z objawów choroby psychicznej, może być też następstwem uszkodzenia układu nerwowego. Zjawisko to występuje też w chorobach ogólnoustrojowych – zarówno w przypadku zmian skórnych, jak i zdrowej skóry. Świąd o podłożu psychogennym pojawia się nie tylko w przypadku zaburzeń psychicznych, ale także u zdrowych osób, na przykład po kontakcie z osobą, która ma wszy czy świerzb. Często świąd jest reakcją organizmu na kontakt z alergenem.
Świąd może być uogólniony lub występować miejscowo (świąd zlokalizowany). Często pojawia się na skórze, na której są zmiany chorobowe takie jak strupy, wysypka, grudki, guzki, przeczosy (naruszenie wierzchniej powłoki skóry na skutek drapania) i zliszajowacenie (pogrubienie poletkowania i szorstkość skóry). Świąd skóry niezmienionej chorobowo daje takie same odczucia i również może być zlokalizowany w jednym miejscu lub występować na całym ciele. W takich wypadkach wynika najczęściej z nadmiernej suchości skóry. Odruchową reakcją na świąd jest drapanie. Może ono nasilać swędzenie ze względu na powstawanie ran. Świądowi skóry towarzyszą inne objawy, jeśli pojawia się on w wyniku choroby, i powinny być one brane pod uwagę w diagnostyce nieustępującego swędzenia. Na przykład świąd odbytu w połączeniu z jego pieczeniem i krwawieniem oznacza najprawdopodobniej hemoroidy. Gdy świąd w okolicy odbytu występuje w nocy i nad ranem, warto przeprowadzić testy w kierunku owsicy, choroby wywołanej przez pasożyty układu pokarmowego.
W zależności od miejsca występowania świądu można ustalić potencjalne przyczyny tego zjawiska:
- świąd odbytu i jego okolic może oznaczać żylaki odbytu (hemoroidy), owsicę, drożdżycę (rodzaj grzybicy), choroby jelita grubego, podrażnienie, np. mydłem czy środkiem do prania, silne pocenie się, świąd odbytu może być symptomem choroby ogólnoustrojowej, np. łuszczycy, atopowego zapalenia skóry (AZS), chorób wątroby i nerek, cukrzycy, zaburzenia pracy tarczycy lub trzustki, a nawet nowotworów (białaczki czy chłoniaka Hodgkina),
- świąd pochwy i świąd sromu pojawia się, gdy błona śluzowa narządów płciowych jest przesuszona, często w wyniku przyjmowania leków lub w okresie menopauzy, czasem na skutek podrażnienia środkami myjącymi, świąd i pieczenie pochwy sugeruje grzybicę (drożdżycę),
- świąd skóry głowy może być następstwem nadmiernego przesuszenia skalpu, łupieżu, grzybicy lub wszawicy,
- prawdopodobne przyczyny świądu skóry rąk to grzybica lub świerzb, w okresie grzewczym lub przy stosowaniu mydła o dużej zawartości substancji spieniających świąd dłoni może być spowodowany nadmiernym przesuszeniem skóry,
- świąd stóp najczęściej wynika z grzybicy, natomiast świąd skóry nóg może oznaczać zapalenie wątroby – stan zapalny objawia się swędzeniem jednocześnie łydek i przedramion, w przypadku żylaków świąd łydek łączy się z zaczerwienieniem i obrzękiem kończyn dolnych.
Leczenie i leki
W leczeniu świerzbu stosuje się preparaty przeciwświerzbowcowe po kąpieli trwającej >10 min, która powoduje lepsze przenikanie leku do naskórka. Preparat wsmarowuje się dokładnie w skórę całego ciała od szyi w dół, ze zwróceniem szczególnej uwagi na fałdy, przestrzenie międzypalcowe, okolice narządów płciowych i przestrzenie podpaznokciowe. U chorych w podeszłym wieku oraz u małych dzieci lek nakłada się także na głowę, z pominięciem okolicy ust i oczu. Leczenie stosuje się jednoczasowo u wszystkich domowników oraz partnerów seksualnych, niezależnie od tego, czy występują u nich objawy.
Do preparatów do stosowania zewnętrznego należą: permetyna, benzoesan benzylu, krotamiton i maść siarkowa.
Ponadto lekarz może zalecić przyjmowanie leków doustnych, takich jak iwermektyna.
Leczenie świerzbu norweskiego
Leczenie świerzbu norweskiego jest trudniejsze. Zazwyczaj klasyczna terapia jest niewystarczająca, dlatego lekarz zaleci pacjentowi bardziej intensywne leczenie. Przed kuracją należy wziąć gorącą kąpiel, trwającą >10 min, w celu zmiękczenia nawarstwionych łusek lub zastosować zgodnie ze wskazaniem lekarza środki zmiękczające i rozpuszczające zrogowaciałą warstwę naskórka.
- maść siarkową przez kilka dni,
- po 1 tygodniu wykonanie kontrolnego badania zeskrobin naskórka,
- zmianę i wypranie ręczników i całej pościeli, także koców i narzut,
- wypranie ubrań noszonych w ostatnim tygodniu w temperaturze ≥60°C lub wyprasowanie gorącym żelazkiem,
- umieszczenie rzeczy, których nie można wyprać (buty, zabawki pluszowe) w szczelnej folii i przechowywanie w temperaturze pokojowej przez 72 godziny lub zamrożenie w temperaturze –20°C przez 12 godzin,
- dokładne odkurzenie dywanów i tapicerki (można korzystać ze specjalnych środków do prania przeciwko pasożytom).
Świąd poświerzbowcowy, czyli świąd po wyleczeniu świerzbu może się utrzymywać nawet kilkanaście tygodni. W celu jego opanowania lekarz może zalecić stosowanie emolientów, preparatów z glikokortykosteroidem na skórę lub leków doustnych przeciwhistaminowych lub glikokortykosteroidów doustnych.