U nas zapłacisz kartą
Jak skutecznie leczyć wyprysk kontaktowy?
Co wywołuje alergiczne kontaktowe zapalenie skóry?
Mechanizm powstawania zapalenia skóry w wyprysku alergicznym obejmuje limfocyty T, czyli komórki odpowiedzialne za odpowiedź odpornościową organizmu. Gdy na powierzchni skóry pojawia się antygen, limfocyty T rozpoznają go, a następnie wydzielają cytokiny, które aktywują układ odpornościowy i wywołują zapalenie skóry (Oakley, 1997).
Wyprysk kontaktowy występuje głównie po ekspozycji na alergen na skórze, a nie z pokarmu. Nawet niewielka ilość alergenu może wywołać reakcję zapalną. Do najczęściej uczulających kontaktowo substancji należą:
- Guma (w tym „guma naturalna” – lateks). W jej skład wchodzą m.in. przyspieszacze wulkanizacji (np. tiuramy) oraz antyutleniacze. Są to związki często wywołujące uczulenie kontaktowe. Grupy zawodowe o wysokim ryzyku alergii na tiuramy to producenci gumy, pracownicy ochrony zdrowia, osoby pracujące w kontakcie z mięsem lub rybami oraz sprzątacze (Shah i Chowdhury, 2011).
- Konserwanty. To obok środków zapachowych najczęstsze składniki kosmetyków, które mogą wywoływać alergię kontaktową. Konserwantami o największym potencjale alergizującym są timerosal i formaldehyd, nieco rzadziej stany zapalne wywołują fenoksyetanol i Katon CG (Metylochloroizotiazolinon). Najmniej negatywnych reakcji powodują parabeny, choć i one mogą uczulać. Badania pokazują, że częstość występowania nadwrażliwości na konserwanty rośnie (Kieć-Świerczyńska i in., 2006). Dlatego czytaj etykiety i świadomie wybieraj kosmetyki, które zawierają łagodne, bezpieczne i nieuczulające konserwanty – najlepiej te, które są zatwierdzone przez międzynarodowe instytucje certyfikujące takie jak ECOCERT, Są to np. potassium sorbate, sodium benzoate czy sodium levulinate.
- Substancje zapachowe. Środki zapachowe znajdziesz głównie w kosmetykach, ale także w chemii gospodarczej czy nawet artykułach spożywczych. Szacuje się, że w przemyśle perfumeryjnym używa się ok. 3000 różnych aromatów, a pojedyncze produkty mogą zawierać nawet 300 związków! Potencjał uczulający mają zarówno aromaty syntetyzowane, jak i te pochodzenia naturalnego – choć silniejsze działanie alergizujące mają zapachy syntetyczne (Kieć-Świerczyńska i in., 2004). Na etykietach produktów substancje zapachowe znajdziesz pod różnymi nazwami: w kosmetykach do ciała jest to kompozycja zapachowa – Parfum, a w pastach czy płynach do higieny jamy ustnej: Aroma (w zależności od rodzaju kosmetyku). Z kolei w kosmetykach spoza UE możesz spotkać się z nazwą Fragrance. Najbardziej uczulające skłądniki kompozycji, które producent ma obowiązek zaznaczyć osobno, to m.in. Limonene i Linalool. Pamiętaj: zawsze dokładnie sprawdzaj etykiety, zwłaszcza jeśli masz wrażliwą skórę!
- Nikiel. To jeden z najczęstszych alergenów kontaktowych: nawet do 60 milionów Europejczyków jest uczulonych na nikiel. Ze względu na powszechność występowania tego pierwiastka w przedmiotach codziennego użytku, bardzo trudno ograniczyć z nim kontakt (Śpiewak i Piętowska, 2006). Nikiel znajdziesz m.in. w biżuterii, zegarkach, guzikach dżinsów, monetach, kluczach, nożyczkach czy sztućcach. Natomiast nie powinno go być w kosmetykach. Zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego z 2009 roku nikiel figuruje w wykazie substancji zakazanych w produktach kosmetycznych. Jednak wciąż może znaleźć się w nich w śladowych ilościach.
- Barwniki. To kolejna grupa związków o silnym potencjale uczulającym. Najczęściej znajdują się w produktach przeznaczonych do pielęgnacji i farbowania włosów, a także do makijażu permanentnego. Szczególną uwagę należy zwrócić na parafenylenodiaminę (paraphenylenediamine – PPD) (Kacalak-Rzepka i in., 2010).
Co może wywołać wyprysk?
Wyprysk alergiczny zwykle występuje w miejscu kontaktu skóry z alergenem, ale może się przenosić w inne miejsce (np. przez drapanie). Najczęstsze alergeny to barwniki, które mogą znajdować się w lakierach do paznokci, farbach do włosów czy tekstyliach. Uczulająco działają także środki owadobójcze, niektóre rośliny, lekarstwa, biżuteria i oczywiście kosmetyki. Do najczęstszych składników kosmetyków wywołujących kontaktowe zapalenie skóry należą substancje zapachowe, konserwanty i barwniki.
Stosunkowo nowym źródłem alergenów są implanty chirurgiczne (np. protezy ortopedyczne), które zawierają metale o potencjale uczulającym (Li, Li 2021). Po kilku godzinach od kontaktu z alergenem występuje stan zapalny. Najpierw pojawia się grudka wysiękowa, a następnie pęcherzyk. Po jego pęknięciu powstaje sącząca, pokrywająca się strupem nadżerka (Lewandowska 2013).
A co z wypryskiem niealergicznym? Jak pisaliśmy wyżej, powstaje w wyniku kontaktu z drażniącymi chemikaliami. Są to m.in. środki piorące, mydła, roztwory kwasów i zasad, detergenty, rozpuszczalniki, smary, benzyna, środki odkażające, alkohole i sztuczne nawozy (Świerczyńska-Krępa 2022). Powtarzający się kontakt z tymi substancjami uszkadza barierę skórną i prowadzi do rozwinięcia stanu zapalnego. Osłabiona bariera skórna powoduje, że w przyszłości łatwiej o kolejne podrażnienia, dlatego dalszy kontakt z drażniącymi chemikaliami może spowodować, że wyprysk kontaktowy przerodzi się w przewlekłą chorobę.
Czym jest alergiczny wyprysk kontaktowy?
Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry to choroba zapalna skóry wywoływana przez kontakt z alergenami. Powoduje zmiany na skórze takie jak zaczerwienienie, obrzęk, rumień i strupy. Powstają także grudki wysiękowe i drobne pęcherzyki, a w miejscu styczności z alergenem pęcherze (Kapuśniak, 2005, Świerczyńska-Krępa, 2022). Zmiany występują zwykle do 1-2 dni po kontakcie z czynnikiem uczulającym, początkowo jedynie w miejscu ekspozycji, ale z czasem mogą się rozprzestrzeniać (Kieć-Świerczyńska, 1998). Towarzyszy im intensywny świąd, a drapanie osłabia barierę skórną, wywołuje dodatkowe trudności i może prowadzić do przenoszenia alergenów na inne części ciała.
Kogo dotyczy alergiczny wyprysk kontaktowy? To powszechna dermatoza, występująca zarówno u kobiet jak i mężczyzn. Częściej zdarza się jednak u tych pierwszych, głównie z powodu alergii na nikiel, która występuje częściej właśnie u kobiet. ACD jest szczególnie powszechne w niektórych grupach zawodowych, np. wśród fryzjerów, kosmetyczek, sprzątaczy oraz pracowników przemysłu metalowego. Pacjenci z zaburzoną funkcją bariery naskórkowej (np. cierpiący na atopowe zapalenie skóry) mają większe ryzyko rozwoju wyprysku kontaktowego.
Przyczyny wyprysku kontaktowego niealergicznego
Wyprysk kontaktowy niealergiczny rozwija się w efekcie kontaktu skóry z substancjami drażniącymi. Nie dochodzi do rozwoju alergii, a jedynie stanu zapalnego. Najwcześniejszą postacią niealergicznego wyprysku kontaktowego może być pieluszkowe zapalenie skóry. Ten wyprysk kontaktowy u niemowląt powstaje w efekcie współdziałania takich czynników jak mechaniczne otarcia skóry pieluszką, oddziaływanie amoniaku i bakterii kałowych, a także nadkażenie skóry drożdżakami Candida albicans.
Czynnikami sprzyjającymi powstaniu niealergicznego wyprysku kontaktowego mogą być:
- detergenty,
- mydła,
- woda,
- cytrusy,
- związki rtęci,
- nadmanganian potasu,
- rozpuszczalniki,
- oleje,
- czosnek i cebula.
Uczulenie na twarzy – jak wygląda i co może być jego przyczyną?
Wyprysk kontaktowy – objawy
Objawy mogą pojawić się w różnych lokalizacjach na ciele. Najczęściej wyprysk kontaktowy pojawia się na dłoniach, a także na twarzy. Możliwe jest także wystąpienie zmian na stopach. Objawy wyprysku alergicznego to przede wszystkim zaczerwienienie skóry, a także grudki wysiękowe. Rumieniowi skóry towarzyszy pojawienie się licznych grudek i pęcherzyków, a zmianom skórnym może towarzyszyć świąd. Wysypka skórna jest niewyraźnie odgraniczona od otoczenia i ustępuje bez pozostawiania śladów. Czas utrzymywania się zmian skórnych to od kilku tygodni do wielu miesięcy.
W przypadku niealergicznego wyprysku kontaktowego pojawia się zaczerwienienie skóry, pęcherzyki skórne, nadżerki, strupki. Objawom tym towarzyszy świąd i ból.
