U nas zapłacisz kartą
Przyczyny wyprysku modzelowatego - Co powoduje ten uciążliwy stan skóry?
Kontaktowe zapalenie skóry (wyprysk kontaktowy): przyczyny, objawy i leczenie
Kontaktowe zapalenie skóry (inaczej wyprysk kontaktowy) to miejscowa skórna reakcją nadwrażliwości w wyniku bezpośredniego kontaktu z określonymi substancjami chemicznymi lub drażniącymi. Wyprysk kontaktowy może mieć podłoże alergiczne, wynikać z podrażnienia, mieć związek z wykonywaną pracą (np. przewlekłym narażeniem dłoni na określoną substancję) lub ze światłem słonecznym. W leczeniu najważniejsze jest unikanie substancji powodujących wyprysk kontaktowy.
Wyprysk kontaktowy to choroba polegająca na tworzeniu się zmian skórnych pod wpływem kontaktu z alergenami kontaktowymi (są to często substancje chemiczne) u uczulonych na nie osób. Czasem potocznie mówi się na wyprysk kontaktowy „egzema”, co nie jest jednoznaczne z kontaktowym zapaleniem skóry, ponieważ słowo egzema oznacza wyprysk, czyli chorobę skóry o podłożu zapalnym niezwiązaną z zakażeniem, w której dochodzi do zapalenia jej wierzchnich warstw (naskórka i warstwy brodawkowatej skóry właściwej). Egzema nie jest więc nazwą konkretnej choroby, tylko określa rodzaj zmian skórnych, które występują w danej chorobie skóry.
- alergiczne – związane z odpowiedzią układu odpornościowego na alergeny,
- z podrażnienia – nie jest to prawdziwe uczulenie i takie zmiany mogą się pojawić u wszystkich osób, które mają kontakt, np. z silnymi substancjami używanymi w środkach czystości, farbami, lakierami, smarami, cementem,
- zawodowe – wywołane przez czynniki szkodliwe w miejscu pracy, w większości przypadków jest to kontaktowe zapalenie skóry (wyprysk kontaktowy) z podrażnienia,
- fotoalergiczne lub fototoksyczne – zapalenie skóry może być wywołane przez alergen lub substancję drażniącą powstającą dopiero po zadziałaniu światła słonecznego.
Przyczyny wyprysku kontaktowego alergicznego
Wyprysk kontaktowy alergiczny rozwija się w efekcie powtarzającego się kontaktu skóry z alergenami. Alergeny te mają zdolność pobudzania układu immunologicznego, który odpowiada syntezą przeciwciał w reakcji nadwrażliwości typu późnego. Oznacza to, że objawy alergii skórnej pojawiają się po kilkudziesięciu godzinach. Pierwszym etapem rozwoju reakcji alergicznej jest faza indukcji, czyli prezentowanie alergenu układowi odpornościowemu. Nasilenie odpowiedzi immunologicznej organizmu zależna jest od rodzaju alergenu, stanu skóry w miejscu kontaktu z alergenem, stężenia alergenu i czasu ekspozycji. W kolejnym etapie, określanym jako okres wylęgania dochodzi do pojawienia się objawów wyprysku kontaktowego. Każdy kolejny kontakt nawet z minimalnymi ilościami alergenu prowadzi do wystąpienia reakcji nadwrażliwości opóźnionej.
Alergenami kontaktowymi prowadzącymi do wystąpienia alergicznego wyprysku kontaktowego jest bardzo dużo, a te najczęściej występujące to:
- metale przejściowe, cechujące się wysoką reaktywnością, zazwyczaj są to takie metale jak nikiel, chrom, kobalt, pallad, metale te mogą występować w biżuterii, ponadto na kontakt z nimi narażone są osoby zatrudnione w rozmaitych gałęziach przemysłu,
- konserwanty stosowane w kosmetykach czy wyrobach przemysłowych,
- kosmetyki zawierające olejki eteryczne czy konserwanty,
- żywice epoksydowe,
- stosowane zewnętrznie leki, takie jak gentamycyna, neomycyna, chloramfenikol, balsam peruwiański.
Co robić w razie wystąpienia objawów?
Natychmiast przerwij kontakt z substancją, którą podejrzewasz o wywołanie zmian – np. przemyj ręce po kontakcie z substancjami, które powodują objawy. W razie nasilonego świądu skóry możesz zażyć tabletkę leku przeciwhistaminowego (niektóre dostępne są bez recepty).
Wyprysk kontaktowy rozpoznaje się na podstawie charakterystycznego obrazu zmian skórnych oraz ustalenia związku pomiędzy ich pojawianiem się a np. pracą zawodową.
Wyprysk kontaktowy może przypominać wyprysk atopowy (atopowe zapalenie skóry) i inne mylone z nim choroby skóry. Najważniejszym badaniem w rozpoznaniu wyprysku kontaktowego są tzw. testy płatkowe. Polegają one na nałożeniu na skórę pleców małych krążków bibułek nasączonych różnymi substancjami wywołujących wyprysk kontaktowy (zawartymi w np. kosmetykach, gumie, metalach, lekach, tworzywach sztucznych). Pojawienie się pod ich wpływem zaczerwienienia, grudek czy pęcherzyków może oznaczać uczulenia na którą z tych substancji.
Kontaktowe zapalenie skóry (wyprysk kontaktowy) - objawy
Charakterystycznym objawem wyprysku kontaktowego jest silny świąd skóry, na powierzchni której tworzy się zaczerwienienie, łuszczące się grudki oraz pęcherzyki. Ważne jest to, że zmiany tworzą się w miejscu kontaktu z np. tkaniną czy tworzywem zawierającym uczulające chorego czynniki (np. pod paskiem czy biżuterią u chorego uczulonego na nikiel, na rękach u sprzątaczki używającej środków czyszczących, na policzkach w miejscu, na który nałożono kosmetyk, który uczulił chorego pod wpływem opalania). Czasem zmiany występują jednak na całej powierzchni ciała. Chorzy na KZS z podrażnienia mogą odczuwać parzący ból lub pieczenie, zwłaszcza w razie kontaktu z substancją silnie drażniącą.
Skóra staje się pogrubiała, bardzo sucha, łuszczy się, wyraźnie zaznaczają się jej naturalne bruzdy (np. na nadgarstkach skóra może przypominać korę drzewa), skóra na dłoniach podeszwach niekiedy pęka powodując ból.
Kontaktowe zapalenie skóry (wyprysk kontaktowy) - leczenie
Zasadnicze znaczenie ma wyeliminowanie kontaktu z alergenem lub czynnikiem drażniącym.
Podstawę leczenia przeciwzapalnego kontaktowego zapalenia skóry alergicznego i z podrażnienia stanowią glikokortykosteroidy stosowane miejscowo (np. w maści, kremie) zazwyczaj od kilku do kilkunastu dni. Bardzo suche zmiany na dłoniach lub stopach w ostrym okresie zapalenia mogą wymagać stosowania glikokortykosteroidów pod opatrunkiem. Czasem lekarz może zalecić także stosowanie glikokortykosteroidów doustnie w ciężkich przypadkach ostrego zapalenia lub w przypadku zajęcia dużej powierzchni skóry.
W ostrym zapaleniu z pęcherzykami i wysiękiem (zbieraniem się płynu) oprócz glikokortykosteroidów stosuje się okłady ściągające – z samej wody, z 0,9-procentowym roztworem NaCl lub z octanowinianem glinu. Okłady wysuszają skórę i łagodzą świąd. Stosuje się je kilka razy dziennie – wilgotną bawełnianą tkaninę nakłada się na skórę i zmienia 1–4 razy co 15–30 min.
W przypadku przewlekłego zapalenia i pogrubienia i szorstkości skóry w następstwie zapalenia, szczególnie w kontaktowym zapaleniu skory z podrażnienia, skuteczne są środki nawilżające z dużą zawartością tłuszczów, środki keratolityczne, czyli rozpuszczające zrogowaciałą warstwę naskórka (kremy zawierające polidokanol i mocznik) oraz wazelina.
Świąd można opanować, stosując doustnie leki przeciwhistaminowe lub leki przeciwświądowe (mentol 0,1–2%, kamfora 0,1–3%) miejscowo.
Fototerapię UVA lub UVB, czyli naświetlanie zmian, lekarz może zalecić u chorych, u których inne sposoby leczenia okazały się nieskuteczne albo są przeciwwskazane. Chorzy narażeni na alergeny zawodowe, którzy nie mogą stosować rękawic lub kremów ochronnych, mogą odnieść korzyść z przewlekłego stosowania fototerapii.
W fotoalergicznym i fototoksycznym kontaktowym zapaleniu skóry stosuje się preparaty zawierające filtry promieniowania UVB i UVA.