U nas zapłacisz kartą
Wszystko, co musisz wiedzieć o czerniaku na stopie - Zdjęcia, Symptomy i Leczenie
Test atramentowy wykonywany przez lekarza w trakcie badania znamion
Pomocny może okazać się też test atramentowy. Atrament należy nanieść na zmianę, poczekać do wyschnięcia i nadmiar usunąć wacikiem. Pozostały atrament wnika w bruzdy - czyli tam gdzie w zmianie łagodnej powinien gromadzić się barwnik. Próba ta pomaga odróżnić bruzdy od grzbietów. W każdym przypadku wystąpienia linii równoległych w grzebieniach należy wykonać biopsję lub wycięcie chirurgiczne z badaniem histopatologicznym.
Innymi wzorami złośliwości pojawiającym się w lokalizacji akralnej jest wzór typu rozlanej pigmentacji opisywany zwykle jako bezstrukturalny, nieregularny obszar o różnych odcieniach od brązu do czarnego, a także wzorzec równoległy pogrubiały (ang.diffuse pigmentation pattern).
Do łagodnych wzorów w badaniu wideodermatoskopowym zaliczamy:
- linie równoległe w bruzdach (ang. parallel furrow pattern - PFP) - występuje w postaci pojedynczej lub podwójnej linii, opcjonalnie z obecnością kropek i siateczkowatego tła. Linie równoległe w bruzdach (ang. parallel furrow pattern - PFP)
- wzorzec typu kratka (ang. lattice-like pattern - LLP) - komórki barwnikowe układają się równolegle i prostopadle w poprzecznie biegnących mostach. Najczęściej spotykany jest w okolicy łuku stóp oraz w bocznych okolicach dłoni i stóp. Wzorzec typu kratka (ang. lattice-like pattern - LLP)
- wzorzec włókienkowy (ang. fibrillar pattern - FB) - gęsty układ linii biegnący skośnie do bruzd i grzbietów, najczęściej spotykany w okolicy stopy noszącej ciężar. Wzorzec włókienkowy (ang. fibrillar pattern - FB)
Objawy czerniaka – jak wygląda czerniak
Fot. 1. Przykłady obrazu klinicznego czerniaka
- kształt asymetryczny, nieregularny
- nierówny rozkład barwy (ciemniejsze i jaśniejsze obszary w obrębie jednego znamienia)
- nierówne brzegi
- zmiany w grubości i powierzchni zmiany
- wielkość >6 mm
- swędzenie.
W postaci wczesnej czerniaka skóry zmiany są płaskie, niesymetryczne, o nieregularnych i poszarpanych granicach ze zdrową skórą, wielobarwne. W postaci zaawansowanej często są wypuklone ponad poziom skóry (można wyczuć dotykiem zgrubienie), w części przypadków mogą być owrzodziałe, a z ich powierzchni może sączyć się krwisto-surowiczy płyn (czynniki niekorzystnego rokowania).
Pierwszym objawem czerniaka może być powiększenie węzłów chłonnych w okolicy, w której rozwinął się nowotwór (np. w przypadku czerniaka odbytu lub czerniaka podpaznokciowego).
Leczenie czerniaka podpaznokciowego
Leczenie czerniaka podpaznokciowego polega głównie na całkowitej resekcji paznokcia. W większości przypadków usuwa się płytkę paznokcia, łożysko lub macierz, ale należy podkreślić, że zakres resekcji zależy od stopnia zaawansowania nowotworu. W przypadku czerniaka w zaawansowanym stadium często konieczna jest amputacja palca, zwykle na poziomie stawów śródręczno-paliczkowych.
W ostatnich latach coraz częściej przeprowadza się tzw. zabiegi funkcjonalne techniką chirurgii mikrograficznej Mohsa, które polegają na usunięciu jedynie części paliczka. W ten sposób leczy się czerniaka paznokciowego in situ, jeśli jednak nowotwór dał przerzuty do innych organów, konieczna będzie chemioterapia, radioterapia lub immunoterapia.
Jakie są przyczyny czerniaka?
Przyczyny rozwoju czerniaka nadal pozostają niewyjaśnione. Znaczenie mają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Około 10% czerniaków występuje rodzinnie. Z tego powodu członkowie rodziny I stopnia pacjentów z czerniakiem powinni być pod stałą kontrolą dermatoskopową.
- obciążenie rodzinne – zwiększenie ryzyka od 3 razy (1 chory krewny 1. stopnia) do 70 razy (≥3 krewnych)
- zachorowanie w przeszłości
- na czerniaka (8-krotne zwiększenie ryzyka)
- inny nowotwór złośliwy skóry (3-krotne zwiększenie ryzyka)
- znamiona barwnikowe (tzw. pieprzyki: liczne (>50, przy >100 znamionach 11-krotne zwiększenie ryzyka), zmieniające wygląd, znamiona atypowe (11-krotne zwiększenie ryzyka)
- xeroderma pigmentosum
- jasna skóra, jasne lub rude włosy, niebieskie oczy, obecność piegów (2–3-krotne zwiększenie ryzyka)
- okresowe intensywne narażenie na promieniowanie UV (słońce, solaria)
- skłonność do oparzeń słonecznych
- ciężkie oparzenia słoneczne w dzieciństwie lub młodości (2–3-krotne zwiększenie ryzyka po ≥5 epizodach oparzeń)
- immunosupresja (np. u osób po przeszczepieniu narządu ryzyko zwiększone 3-krotnie).
Około 60% czerniaków rozwija się w skórze niezmienionej. Tylko mniej niż 40% rozwija się na podłożu wcześniej istniejącej zmiany, np. znamienia barwnikowego („pieprzyka”).
Jakie są sposoby leczenia czerniaka?
Podstawą skutecznego leczenia czerniaka jest wczesne rozpoznanie i radykalne usunięcie zmiany z odpowiednim marginesem bezpieczeństwa.
Zarówno ryzyko, jak i czas pojawienia się przerzutów czerniaka uzależnione są od grubości guza pierwotnego. Im szybciej wykryty i usunięty jest czerniak, tym większe są szanse na wyleczenie.
W przypadku potwierdzenia czerniaka w badaniu histopatologicznym po usunięciu zmiany następnym etapem postępowania jest biopsja tzw. węzła wartowniczego (jednego z okolicznych węzłów chłonnych wybranego z uwzględnieniem lokalizacji guza pierwotnego).
Odpowiednie i doszczętne leczenie operacyjne w przypadku czerniaka o zaawansowaniu miejscowym jest wystarczające i wymaga tylko obserwacji zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego.
- Immunoterapię i leczenie ukierunkowane molekularnie – to nowoczesne i najskuteczniejsze metody leczenia. Stosuje się leki, takie jak ipilimumab niwolumab (sam lub łącznie z ipilimumabem) i pembrolizumabem, wemurafenib, dabrafenib, trametynib, kobimetynib, enkorafenib, binimetynib.
- Wycięcie przerzutów odległych czerniaka lekarz rozważa w uzasadnionych przypadkach po analizie sytuacji pacjenta (m.in jeśli przerzuty dotyczą tylko jednego narządu i są nieliczne, pojawiły się po roku od leczenia czerniaka).
- Chemioterapia z użyciem jednego leku cytotoksycznego (np. dakarbazyny). Obecnie, po wprowadzeniu immunoterapii i leków ukierunkowanych molekularnie, to leczenie stosuje się rzadziej,
- Izolowana kończynowa chemioterapia perfuzyjna w hipertermii polega na podawaniu dużych dawek leku cytostatycznego do tętnicy kończyny odizolowanej od krążenia ogólnoustrojowego. Metoda ta jest stosowana u pacjentów, u których czerniak był zlokalizowany na kończynie i doszło do wznowy.