U nas zapłacisz kartą
Zdjęcia czerniaka skóry - Jak rozpoznać i zrozumieć swoje zmiany skórne
Czy czerniak jest czarny? Uwaga na czerniaka bezbarwnikowego!
Czerniak bezbarwnikowy
Najrzadszą postacią czerniaka jest postać bezbarwnikowa - czerniak amelanotyczny. Utrata zdolności do syntezy melaniny w tym przypadku nie jest jeszcze procesem do końca wyjaśnionym. Brak lub niewielka ilość barwnika jest wyrazem niskiego zróżnicowania komórek, a co za tym idzie ich większej złośliwości.
Więcej zdjęć czerniaka bezbarwnikowe możesz zobaczyć tutaj
Źródła:
- Kittler, H., Rosendahl, C., Cameron, A., Tschandl, P. (2012). Dermatoskopia. Algorytmiczna metoda oparta na analizie wzorca
- Kittler, H., Pehamberger, H, Wolff, K., Binder, M. (2002). Diagnostic accuracy of dermoscopy. Lancet Oncol.,3(3) 159-65
- https://www.skincancer.net.au
- Rejestracja i epidemiologia nowotworow w Warszawie
Co robić w razie wystąpienia objawów?
W razie wystąpienia niepokojących zmian należy się zgłosić do dermatologa lub onkologa.
Fot. 2. Dermatoskop (dermoskop)
Fot. 3. Dermatoskop ze światłem spolaryzowanym
Dermatoskop (dermoskop) stanowi obecnie podstawowe narzędzie pracy dermatologa we wczesnej diagnostyce czerniaka. W wybranych ośrodkach specjalizujących się w rozpoznaniu czerniaka wykorzystuje się do tego celu wideodermatoskopy. Badanie dermatoskopowe pozwala na wykluczenie takich zmian niemelanocytowych, jak brodawki łojotokowe, barwnikowy rak podstawnokomórkowy oraz zmiany pochodzenia naczyniowego.
Szczegółowy wywiad lekarski zebrany od pacjenta pod kątem czynników ryzyka czerniaka jest doskonałym uzupełnieniem badania dermatoskopowego.
Dermatoskopia cyfrowa odgrywa istotną rolę w monitorowaniu pacjentów z licznymi znamionami, w zespole znamion dysplastycznych oraz osobników z rodzinnym wywiadem w kierunku czerniaka, która daje możliwość oceny znamion w czasie pod względem wielkości, brzegów, rozkładu barwnika i symetrii lub asymetrii.
Wśród nowych metod diagnostycznych znamion wyróżnia się laserową skanującą mikroskopię konfokalną, która zapewnia mikroskopową rozdzielczość i pozwala na prawie histologiczną ocenę zmian skórnych in vivo, ponadto ocenia kształt komórek barwnikowych, układ gniazd komórek znamionowych oraz morfologię brodawek skórnych. Jest to bezkrwawa, prawie histologiczna metoda diagnostyczna znamion dysplastycznych, czerniaków i ich nietypowych odmian, takich jak czerniak bezbarwnikowy, które klinicznie przybierają bardzo podstępny wygląd.
Jakie są przyczyny czerniaka?
Przyczyny rozwoju czerniaka nadal pozostają niewyjaśnione. Znaczenie mają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Około 10% czerniaków występuje rodzinnie. Z tego powodu członkowie rodziny I stopnia pacjentów z czerniakiem powinni być pod stałą kontrolą dermatoskopową.
- obciążenie rodzinne – zwiększenie ryzyka od 3 razy (1 chory krewny 1. stopnia) do 70 razy (≥3 krewnych)
- zachorowanie w przeszłości
- na czerniaka (8-krotne zwiększenie ryzyka)
- inny nowotwór złośliwy skóry (3-krotne zwiększenie ryzyka)
- znamiona barwnikowe (tzw. pieprzyki: liczne (>50, przy >100 znamionach 11-krotne zwiększenie ryzyka), zmieniające wygląd, znamiona atypowe (11-krotne zwiększenie ryzyka)
- xeroderma pigmentosum
- jasna skóra, jasne lub rude włosy, niebieskie oczy, obecność piegów (2–3-krotne zwiększenie ryzyka)
- okresowe intensywne narażenie na promieniowanie UV (słońce, solaria)
- skłonność do oparzeń słonecznych
- ciężkie oparzenia słoneczne w dzieciństwie lub młodości (2–3-krotne zwiększenie ryzyka po ≥5 epizodach oparzeń)
- immunosupresja (np. u osób po przeszczepieniu narządu ryzyko zwiększone 3-krotnie).
Około 60% czerniaków rozwija się w skórze niezmienionej. Tylko mniej niż 40% rozwija się na podłożu wcześniej istniejącej zmiany, np. znamienia barwnikowego („pieprzyka”).
Czym jest czerniak złośliwy?
Czerniak jest nowotworem złośliwym, a dokładniej najbardziej złośliwą formą raka skóry. Termin „rak skóry” odnosi się do różnego rodzaju nowotworów skóry. Istnieje biały rak skóry, w tym bazalioma (rak podstawnokomórkowy) i rak płaskonabłonkowy, oraz czarny rak skóry (czerniak złośliwy). Główną różnicą pomiędzy obiema tymi formami choroby jest ich rozwój biologiczny: biały rak skóry praktycznie nigdy lub bardzo rzadko tworzy przerzuty i prawie zawsze można go usunąć chirurgicznie. Natomiast czerniak złośliwy wykazuje inne zachowanie i ma tendencję do rozwoju przerzutów we wczesnych fazach. Czarny rak skóry jest bardziej niebezpieczny od białego, ponieważ komórki nowotworowe mogą szybko się rozprzestrzeniać w organizmie poprzez krwiobieg lub układ limfatyczny, a przerzuty są obserwowane już w momencie rozpoznania.
Głównym czynnikiem ryzyka wystąpienia raka skóry jest promieniowanie ultrafioletowe (UV). Podstawowym źródłem naturalnego promieniowania UV jest słońce. Intensywna ekspozycja na słońce może powodować białego raka skóry oraz czerniaka złośliwego, dlatego też istotne znaczenie ma rozsądne korzystanie ze słońca (odpowiednia odzież i nakrycie głowy, krem przeciwsłoneczny o wystarczająco wysokim współczynniku ochrony przeciwsłonecznej, regularne smarowanie kremem, unikanie palącego słońca itp.). Szczególnie wrażliwa jest skóra dzieci, która wymaga intensywnej ochrony. Natomiast osoby korzystające z solariów są narażone na sztuczne promieniowanie UV, które również uszkadza skórę, częste wizyty zwiększają ryzyko wystąpienia czerniaka. Wpływ oparzeń słonecznych na ryzyko wystąpienia raka skóry został gruntownie zbadany. Liczba oparzeń słonecznych, szczególnie w dzieciństwie i okresie dojrzewania, jest bezpośrednio związana z ryzykiem wystąpienia raka skóry. W związku z tym należy pamiętać, że skóra niechroniona przed promieniowaniem UV ulega również uszkodzeniu pod wpływem słońca lub solarium, nawet jeśli nie dochodzi do oparzeń słonecznych. Innym czynnikiem ryzyka jest typ karnacji. Nie każdy jest w równym stopniu podatny na czerniaka. U osób o jasnej karnacji i jasnych włosach rak skóry występuje znacznie częściej niż u osób o ciemnej karnacji, lecz oparzeń słonecznych nie można całkowicie wykluczyć nawet u osób o bardzo ciemnej skórze. Więcej informacji na temat rodzajów skóry i ochrony przeciwsłonecznej można znaleźć tutaj. Do grupy ryzyka należą również osoby z licznymi znamionami barwnikowymi (nabytymi), przypadkami raka skóry w rodzinie oraz osoby z obniżoną odpornością.
Objawy
Czerniak może występować praktycznie wszędzie na skórze, dlatego też podczas regularnej samokontroli skóry nie wolno pomijać żadnych części ciała, w tym także tych rzadko narażonych na działanie promieni słonecznych lub trudnych do zbadania (podeszwy stóp, powierzchnia między palcami stóp, owłosiona skóra głowy, pośladki, okolice narządów płciowych itp.). Dobrym momentem na przeprowadzenie samokontroli, którą może ułatwić lustro/lusterko i jasne oświetlenie, jest moment po kąpieli pod prysznicem. Czerniak złośliwy często rozwija się z istniejących dotychczas zmian skórnych, często nietypowe znamiona są początkowym stadium czerniaka. Znamię (naevus, plama wątrobowa) może być wrodzone lub nabyte, predyspozycje genetyczne i ekspozycja na słońce są czynnikami sprzyjającymi powstawaniu znamion. Znamię samo w sobie jest całkowicie nieszkodliwe, lecz w niektórych przypadkach może rozwinąć się z niego czerniak. W przypadku zmiany kształtu, koloru i/lub rozmiaru oraz pojawienia się nowych znamion o nietypowym wyglądzie należy zgłosić się do lekarza. Tak zwana „zasada ABCDE” ułatwia rozpoznanie zmian, które wymagają konsultacji z dermatologiem:
A jak asymetria: znamię ma zwykle kształt symetryczny. Czerniaki rozrastają się w jednym kierunku (dwie połówki znamienia są nierówne).
B jak brzeg: łagodne znamiona są zazwyczaj okrągłe lub owalne i posiadają regularne kontury. Objawami czerniaka są mocno pofałdowane, poszarpane brzegi, nieregularne i zamazane granice z otaczającą skórą.
C jak czerwony, czarny (kolor): typowe dla czerniaka jest niejednorodne/nieregularne zabarwienie, spektrum kolorów waha się od naturalnego koloru skóry poprzez różne odcienie brązu po głęboką czerń.
D jak duży rozmiar lub dynamika: znamiona pozostają tej samej wielkości, natomiast czerniak powiększa się.
E jak ewolucja: znamię wystające powyżej 1 mm ponad poziom skóry z szorstką lub łuszczącą się powierzchnią może wskazywać na czerniaka.