U nas zapłacisz kartą
Czerniak złośliwy - Objawy, Diagnoza i Leczenie
Jakie są przyczyny czerniaka?
Przyczyny rozwoju czerniaka nadal pozostają niewyjaśnione. Znaczenie mają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Około 10% czerniaków występuje rodzinnie. Z tego powodu członkowie rodziny I stopnia pacjentów z czerniakiem powinni być pod stałą kontrolą dermatoskopową.
- obciążenie rodzinne – zwiększenie ryzyka od 3 razy (1 chory krewny 1. stopnia) do 70 razy (≥3 krewnych)
- zachorowanie w przeszłości
- na czerniaka (8-krotne zwiększenie ryzyka)
- inny nowotwór złośliwy skóry (3-krotne zwiększenie ryzyka)
- znamiona barwnikowe (tzw. pieprzyki: liczne (>50, przy >100 znamionach 11-krotne zwiększenie ryzyka), zmieniające wygląd, znamiona atypowe (11-krotne zwiększenie ryzyka)
- xeroderma pigmentosum
- jasna skóra, jasne lub rude włosy, niebieskie oczy, obecność piegów (2–3-krotne zwiększenie ryzyka)
- okresowe intensywne narażenie na promieniowanie UV (słońce, solaria)
- skłonność do oparzeń słonecznych
- ciężkie oparzenia słoneczne w dzieciństwie lub młodości (2–3-krotne zwiększenie ryzyka po ≥5 epizodach oparzeń)
- immunosupresja (np. u osób po przeszczepieniu narządu ryzyko zwiększone 3-krotnie).
Około 60% czerniaków rozwija się w skórze niezmienionej. Tylko mniej niż 40% rozwija się na podłożu wcześniej istniejącej zmiany, np. znamienia barwnikowego („pieprzyka”).
Profilaktyka
Nie od dziś wiadomo, iż niemal w przypadku każdego znanego nowotworu wczesne wykrycie daje ogromne szanse na pełne wyleczenie. Rokowania są najbardziej pomyślne w pierwszym stopniu choroby. Podobnie sprawa wygląda przy czerniaku.
Może on pojawić się u każdego z nas, wiec bardzo ważne są działania profilaktyczne dzięki którym może zostać szybko zdiagnozowany i usunięty bez większych problemów.
- Samokontrola – samodzielne bądź wspólnie z bliską osobą warto oglądać regularnie skórę na swoim ciele i obserwować czy w obrębie istniejących zmian nie pojawiają się jakiekolwiek niepokojące odstępstwa.
- Rozsądne wystawianie się na działanie promieni słonecznych – działania słońca nie unikniemy całkowicie, a poza tym dzięki niemu nasz organizm syntezuje witaminę D, wiec jest ono nam również bardzo potrzebne. Mowa tutaj o rozsądku. Unikajmy poparzeń słonecznych i co najważniejsze chrońmy przed nimi nasze dzieci! Jak to zrobić? Unikajmy bezpośredniego wystawiania się na działanie słońca w porze letniej w godzinach 10-14 kiedy są one najsilniejsze. Nawet w lekko pochmurny dzień możemy się poparzyć. Zawsze stosujmy kremy z wysokimi filtrami. Nie opalimy się mniej bo uzależnione to jest od możliwości naszej skóry a nie od kremu, którego zadaniem jest ochrona przed szkodliwym działaniem. Raz na dwie godziny odnawiajmy warstwę kremu na skórze, a jeśli kąpiemy się w jeziorach, morzu to nawet częściej.
- Solarium – działanie sztucznego światła pod kontrolą lekarza sprawdza się w leczeniu niektórych schorzeń jak np. łuszczyca. W porze jesienno – zimowej krótkie seanse mogą poprawić nastrój i zapobiec chandrze i rozwojowi depresji. Wszystko jednak z umiarem. Długie leżenie i nastawienie na mocną opaleniznę nie jest dla nas korzystne.
- Osoby, które mają jasną karnację lub wiele znamion na ciele powinny całkowicie unikać słońca lub solarium a wychodząc z domu zaleca się im stosowanie tzw. brokerów, które stanowią pełną barierę dla promieni.
Przyczyny/czynniki ryzyka raka skóry
- Występowanie czerniaka w rodzinie – czynnik genetyczny,
- Występowanie na ciele plam soczewicowatych,
- Zespół znamion dysplastycznych,
- Oparzenia słoneczne w młodym wieku,
- Skłonność do występowania oparzeń słonecznych,
- Fenotyp nordycki – czyli niebieskie tęczówki oczu, jasna karnacja oraz jasne lub rude włosy. Ten rodzaj urody predysponuje do oparzeń słonecznych, oraz różnego rodzaju uszkodzeń skóry związanych z działaniem słońca oraz promieni UV,
- Intensywne opalanie się w solariach oraz na słońcu,
- Występowanie na ciele dużej ilości znamion, w tym również takich w miejscach często podrażnianych przez ubrania oraz znamion wrodzonych,
- Liczne piegi na ciele,
- Najczęściej chorują osoby w średnim wieku,
- Choroba częściej spotykana jest u kobiet jednak u mężczyzn wyróżnia się znacząco cięższym przebiegiem.
- Zmiana wyglądu istniejącego znamienia – koloru, kształtu, rozmiaru, granic, występowanie pieczenia, świądu lub krwawienia w jego obrębie,
- Pojawienie się nowych znamion – jeśli na do tej pory czystej skórze pojawiają się nowe znamiona i mają nieregularny kształt, nierównomierne zabarwienie, czerwoną obwódkę to powinno się pokazać je lekarzowi – może to być objaw czerniaka.
Ocena objawów czerniaka - kryteria ABCDE
Objawy czerniaka mogą być bardzo zróżnicowane, dlatego w przypadku pojawienia się niepokojących zmian lub gdy znajdujemy się grupie ryzyka zachorowania, warto regularnie odwiedzać lekarza i odbywać badania. Na co dzień możemy także samodzielnie dokonywać oceny znamion, korzystając z kryteriów ABCDE (czasami również F). Dzięki nim możemy dokładnie opisać zmianę skórną. W kryteriach tych niepokojące znamiona mogą być:
- A (asymmetry) - asymetryczne, np. w postaci znamienia „rozlewającego się” w jedną stronę,
- B (borders) – o poszarpanych, nierównomiernych, posiadających zgrubienia brzegach,
- C (color) – w odcieniu czerwonym, czarnym, o niejednolitym kolorze,
- D (diameter) o niepokojącej średnicy – niepokoić może duży rozmiar, wielkość zmiany powyżej 6mm,
- E (elevation) - uwypuklone, czyli mogą zachodzić w nich postępujące zmiany,
- F (feeling) – dziwne w odczuciu, budzące niepokój.
Aby móc być spokojnym o swoje znamiona, najlepiej jest raz w miesiącu dokładnie je oglądać i jeżeli zauważymy coś niepokojącego, udać się do lekarza na badanie znamion. Każdy powinien odbyć takie badanie przynajmniej raz do roku, a w przypadku gdy lekarz wyznaczył znamiona do kontroli, przestrzegać jej terminów. To da nam pewność i spokój.
Źródła:
