U nas zapłacisz kartą
Czerniak złośliwy skóry - przyczyny, objawy i leczenie przerzutów
Czym jest czerniak złośliwy?
Czerniak jest nowotworem złośliwym, a dokładniej najbardziej złośliwą formą raka skóry. Termin „rak skóry” odnosi się do różnego rodzaju nowotworów skóry. Istnieje biały rak skóry, w tym bazalioma (rak podstawnokomórkowy) i rak płaskonabłonkowy, oraz czarny rak skóry (czerniak złośliwy). Główną różnicą pomiędzy obiema tymi formami choroby jest ich rozwój biologiczny: biały rak skóry praktycznie nigdy lub bardzo rzadko tworzy przerzuty i prawie zawsze można go usunąć chirurgicznie. Natomiast czerniak złośliwy wykazuje inne zachowanie i ma tendencję do rozwoju przerzutów we wczesnych fazach. Czarny rak skóry jest bardziej niebezpieczny od białego, ponieważ komórki nowotworowe mogą szybko się rozprzestrzeniać w organizmie poprzez krwiobieg lub układ limfatyczny, a przerzuty są obserwowane już w momencie rozpoznania.
Głównym czynnikiem ryzyka wystąpienia raka skóry jest promieniowanie ultrafioletowe (UV). Podstawowym źródłem naturalnego promieniowania UV jest słońce. Intensywna ekspozycja na słońce może powodować białego raka skóry oraz czerniaka złośliwego, dlatego też istotne znaczenie ma rozsądne korzystanie ze słońca (odpowiednia odzież i nakrycie głowy, krem przeciwsłoneczny o wystarczająco wysokim współczynniku ochrony przeciwsłonecznej, regularne smarowanie kremem, unikanie palącego słońca itp.). Szczególnie wrażliwa jest skóra dzieci, która wymaga intensywnej ochrony. Natomiast osoby korzystające z solariów są narażone na sztuczne promieniowanie UV, które również uszkadza skórę, częste wizyty zwiększają ryzyko wystąpienia czerniaka. Wpływ oparzeń słonecznych na ryzyko wystąpienia raka skóry został gruntownie zbadany. Liczba oparzeń słonecznych, szczególnie w dzieciństwie i okresie dojrzewania, jest bezpośrednio związana z ryzykiem wystąpienia raka skóry. W związku z tym należy pamiętać, że skóra niechroniona przed promieniowaniem UV ulega również uszkodzeniu pod wpływem słońca lub solarium, nawet jeśli nie dochodzi do oparzeń słonecznych. Innym czynnikiem ryzyka jest typ karnacji. Nie każdy jest w równym stopniu podatny na czerniaka. U osób o jasnej karnacji i jasnych włosach rak skóry występuje znacznie częściej niż u osób o ciemnej karnacji, lecz oparzeń słonecznych nie można całkowicie wykluczyć nawet u osób o bardzo ciemnej skórze. Więcej informacji na temat rodzajów skóry i ochrony przeciwsłonecznej można znaleźć tutaj. Do grupy ryzyka należą również osoby z licznymi znamionami barwnikowymi (nabytymi), przypadkami raka skóry w rodzinie oraz osoby z obniżoną odpornością.
Czerniak złośliwy skóry - Melanoma malignum - klasyfikacja i leczenie
Stosowane są dwie klasyfikacje, z których jedna ocenia głębokość naciekania poszczególnych warstw skóry (klasyfikacja Clarka), zaś druga ocenia głębokość naciekania skóry w milimetrach (klasyfikacja według Breslow) - zalecana jako podstawowa klasyfikacja oceny zaawansowania miejscowego czerniaka.
Klasyfikacja Clarka:
I° – czerniak ograniczony do naskórka
II° – czerniak nacieka warstwę brodawkowata skóry
III° – czerniak dochodzi do warstwy siateczkowatej skóry, ale bez jej naciekania
IV° – czerniak nacieka warstwę siateczkowatą
V° – czerniak nacieka tkankę podskórną
W ocenie rokowania ważniejsza jest klasyfikacja Breslow, która jest bardziej wiarygodna aniżeli klasyfikacja Clarka. Ta ostatnia jest pomocna przy ocenie czerniaka do 1 mm grubości (różnicowanie pomiędzy II° i III° według Clarka).
Rys. 1. Klasyfikacja patomorfologiczna czerniaka wg Breslow:
Klasyfikacja kliniczna czerniaka
Wyróżnia się następujące postacie kliniczne czerniaka:
- postać powierzchowna (typ powierzchowny – SSM – superficial spreading melanoma)
- postać guzowata (typ guzowaty – NM – nodular melanoma)
- czerniak w plamie soczewicowatej (LMM – lentigo malignant melanoma)
- czerniak dosiebnych części ciała:
- czerniak powierzchni dłoniowej lub podeszwowej (acral lentiginous melanoma)
- czerniak podpaznokciowy (melanoma subunguale)
Najczęstsza postacią jest typ powierzchowny SSM, stanowiący około 70% wszystkich czerniaków. Typ guzowaty NM stanowi 10% do 20%, czerniak w plamie soczewicowatej około 5% i czerniak dosiebnych części kończyn 5% przypadków.
Klasyfikacja TNM czerniaka (8. edycja UICC)
| T (tumor) - guz pierwotny nowotworu | |
|---|---|
| Tx | nie można ocenić guza pierwotnego |
| T0 | nie stwierdza się obecności guza pierwotnego |
| Tis | czerniak in-situ (Clark I°) (atypowa hyperplasia melanocytarna, dysplazja znacznego stopnia, czerniak bez cech naciekania) |
| T1 | guz o grubości 1,0 mm lub mniejszej |
| T1a | guz o grubości do 0,8 mm bez owrzodzenia |
| T1b | guz o grubości do 0,8 mm z owrzodzeniem lub guz o grubości > 0,8 mm i ≤ 1,0 mm z owrzodzeniem lub bez owrzodzenia |
| T2 | guz o grubości > 1,0 mm do 2,0 mm |
| T2a | guz o grubości > 1,0 mm do 2,0 mm, bez owrzodzenia |
| T2b | guz o grubości > 1,0 mm do 2,0 mm, z owrzodzeniem |
| T3 | guz o grubości > 2,0 mm do 4,0 mm |
| T3a | guz o grubości > 2,0 mm do 4,0 mm, bez owrzodzenia |
| T3b | guz o grubości > 2,0 mm do 4,0 mm, z owrzodzeniem |
| T4 | guz o grubości > 4 mm |
| T4a | guz o grubości > 4,0 mm, bez owrzodzenia |
| T4b | guz o grubości > 4,0 mm, z owrzodzeniem |
Kryteria rozpoznawcze
Lekarz oglądając nasze znamiona w szczególności zwróci uwagę na podstawowe wytyczne dotyczące zmian w jego obrębie. Nazwa czerniak, nie oznacza, że choroba musi wyróżniać się czarnym zabarwieniem. Może on być czerwony, szary, ciemnoniebieski lub cielisty. Wszelkie zmiany na skórze w obrębie popularnych pieprzyków, które mogą być niepokojące określane są skrótem ABCD:
A – czyli asymetria, jeśli Twoje znamię do tej pory miało kulisty jednolity kształt, a nagle zmieniło się w nieregularny i asymetryczny to stanowi to istotną podstawę do wizyty u specjalisty.
B – czyli brzegi, zewnętrzna część znamienia charakteryzuje się nierównością, nieregularnością lub są one postrzępione, to również mogą być powody do niepokoju.
C– czyli kolor. Jeśli znamię zmienia swoje zabarwienie w jakikolwiek sposób to należy pokazać je lekarzowi. Może stać się ciemniejsze, jaśniejsze lub w obrębie jednego pojawiają się rożne, nierówne zabarwienia.
D – rozmiar. Jeśli występujące na Twoim ciele znamiona są większych rozmiarów to powinien obejrzeć je lekarz. Zaleca się dokładne przebadanie każdego, którego średnica przekracza 6 mm.