U nas zapłacisz kartą
Czerniak złośliwy skóry - przyczyny, objawy i leczenie przerzutów
Rokowania w czerniaku złośliwym skóry
Rokowanie w czerniaku jest zależne od głębokości naciekania oraz stopnia zaawansowania klinicznego. We wczesnych stopniach zaawansowania (grubość naciekania do 1 mm) wyleczalność sięga 90-100 %.
Opracowanie:
dr hab. n. med. Tomasz Jastrzębski, prof. ndzw. GUMed
Klinika Chirurgii Onkologicznej
Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku,
Zalecenia Konsultanta Krajowego w dziedzinie chirurgii onkologicznej oraz Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej w zakresie diagnostyki i leczenia chorych na czerniaki
Rekomendacje ogólne:
Zaleca się aby chorzy na czerniaka byli leczeni wyłącznie w specjalistycznych ośrodkach referencyjnych lub w jednostkach z dużym doświadczeniem w których jest Leczonych minimum 50 chorych na czerniaka rocznie. Leczenie chorych na czerniaka powinien prowadzić specjalista chirurgii onkologicznej. Leczenie chorych na czerniaka ma charakter wielodyscyplinarny.
Ośrodki medyczne wykonujące procedury diagnostyczno-terapeutyczne powinny mieć następujące możliwości:
Organizacyjne:
Pracownię histopatologiczną w miejscu,
Zakład medycyny nuklearnej w miejscu,
Zakład radioterapii w miejscu lub umowa z ośrodkiem zewnętrznym,
Możliwość wykonania dermatoskopii i badania USG w miejscu,
Możliwość wykonania procedury biopsji węzła wartowniczego w miejscu oraz jego oceny histopatologicznej,
Możliwość wykonania scyntygrafii, TK, PET-TK w miejscu lub na podstawie umowy z ośrodkiem zewnętrznym,
Możliwość wykonania oznaczenia mutacji BRAF w miejscu lub na podstawie umowy z ośrodkiem zewnętrznym.
Merytoryczne - w zakresie diagnostyki:
W przypadku podejrzenia czerniaka skóry u każdego chorego powinno się:
1. Wykonać biopsję wycinającą zmiany podejrzanej, przeprowadzoną zgodnie z rekomendacjami,
2. U każdego chorego z potwierdzonym histopatologicznie czerniakiem należy wykonać USG regionalnych węzłów chłonnych z ewentualną weryfikacją BAC węzłów podejrzanych o przerzuty.
3. W stopniu zaawansowania TNM IIIB/C i wyższym przed każdorazowym leczeniem chirurgicznym należy oznaczyć LDH oraz rozważyć wykonanie badania PET
Leczenie czerniaka
Leczenie czerniaka obejmuje przede wszystkim wycięcie zmiany wraz z zapasem zdrowej tkanki. Jeśli stwierdzana jest obecność przerzutów do węzłów chłonnych usuwa się również wszystkie okoliczne. W sytuacji natomiast gdy badania wskazują na obecność mikroprzerzutów do węzłów lekarze decydują o wycięciu wszystkich lub jedynie najbliższych zmianie.
Jeśli choroba została późno wykryta, a co za tym idzie leczenie rozpoczęło się w jej zaawansowanej fazie zwykle konieczne jest wdrożenie leczenia pomocniczego poza operacją.
Stosuje się:
Chemioterapię – w przypadku czerniaka wykorzystuje się ją jedynie jako leczenie uzupełniające po operacji. Lekarze decydują się na jej podanie jedynie w sytuacji zaawansowanego czerniaka, gdy może ona złagodzić objawy nowotworu.
Immunoterapię – jej skuteczność w przypadku czerniaka jest niska nawet przy zastosowaniu metody skojarzonej z chemioterapią.
Radioterapie – wykorzystuje się jako leczenie uzupełniające po operacji, również gdy zachodzi podejrzenie iż nie zostały usunięte wszystkie komórki rakowe. Stosuje się ją także jeśli pacjent nie zgadza się na leczenie operacyjne lub jest ono z różnych przyczyn niemożliwe. Stanowi jednocześnie formę leczenia paliatywnego jeśli pojawiają się przerzuty do kości.
Terapia celowana – ma związek z odkryciem mutacji genu BRAF. Terapia taka jest ukierunkowana molekularnie, polega na niszczeniu niewłaściwego białka. Dotychczasowe badania wskazują na jej stosunkowo wysoką skuteczność w leczeniu czerniaka. Działanie tego nowego leku można określić jako zaprogramowaną śmierć komórek nowotworowych.
Czas, czas
Jak już pisaliśmy wyżej czas jest ważnym elementem w skutecznym leczeniu czerniaka (im wcześniej wykryjesz rak skóry tym większe szanse na wyleczenie). Nowotwór ten ma duże zdolności to szybkiego tworzenia przerzutów i rozprzestrzeniania się na okoliczne tkanki. Powstawać mogą:
Przerzuty miejscowe:
Przerzuty odległe występują najczęściej w płucach, wątrobie, mózgu oraz kościach.
Największa ilość przerzutów uwidacznia się po 1-2 latach od momentu zachorowania – jest to tzw. szczyt przerzutów. W nielicznych przypadkach zdarza się jednak również iż pojawiają się przerzuty późne, dopiero po upływie 5-10 lat od momentu rozpoznania choroby.
Objawy czerniaka
Czerniak może rozwinąć się, pod wpływem różnych czynników (patrz - czynniki ryzyka), na podłożu już istniejących znamion barwnikowych lub powstać na skórze nie zmienionej. Niepokój budzić powinny WSZELKIE! zmiany dotyczące już istniejących znamion. Do najczęstszych objawów, wymagających konsultacji lekarza (onkolog, chirurg onkolog, dermatolog) należą między innymi:
- zgrubienie
- zaczerwienienie wokół znamienia
- swędzenie
- krwawienie
- powiększenie
- zmiany zabarwienia
- zmiana kształtu
Zmiany w obrębie znamienia, budzące niepokój onkologiczny, są określane jako ABCD:
- A - asymetria - zmiana kształtu znamienia z okrągłej na niesymetryczną
- B - brzegi - nierówne, postrzępione brzegi znamienia
- C - kolor (ang. Color) - zmiany w zabarwieniu znamienia: ściemnienie, rozjaśnienie, rózne zabarwienia w obrębie tego samego znamienia
- D - rozmiar, średnica znamienia (ang. Diameter) - ocenie powinny być poddane wszelkie znamiona o wielkości powyżej 6 mm
