U nas zapłacisz kartą
Czerniak złośliwy skóry - przyczyny, objawy i leczenie przerzutów
Rokowania w czerniaku złośliwym skóry
Rokowanie w czerniaku jest zależne od głębokości naciekania oraz stopnia zaawansowania klinicznego. We wczesnych stopniach zaawansowania (grubość naciekania do 1 mm) wyleczalność sięga 90-100 %.
Opracowanie:
dr hab. n. med. Tomasz Jastrzębski, prof. ndzw. GUMed
Klinika Chirurgii Onkologicznej
Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku,
Zalecenia Konsultanta Krajowego w dziedzinie chirurgii onkologicznej oraz Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej w zakresie diagnostyki i leczenia chorych na czerniaki
Rekomendacje ogólne:
Zaleca się aby chorzy na czerniaka byli leczeni wyłącznie w specjalistycznych ośrodkach referencyjnych lub w jednostkach z dużym doświadczeniem w których jest Leczonych minimum 50 chorych na czerniaka rocznie. Leczenie chorych na czerniaka powinien prowadzić specjalista chirurgii onkologicznej. Leczenie chorych na czerniaka ma charakter wielodyscyplinarny.
Ośrodki medyczne wykonujące procedury diagnostyczno-terapeutyczne powinny mieć następujące możliwości:
Organizacyjne:
Pracownię histopatologiczną w miejscu,
Zakład medycyny nuklearnej w miejscu,
Zakład radioterapii w miejscu lub umowa z ośrodkiem zewnętrznym,
Możliwość wykonania dermatoskopii i badania USG w miejscu,
Możliwość wykonania procedury biopsji węzła wartowniczego w miejscu oraz jego oceny histopatologicznej,
Możliwość wykonania scyntygrafii, TK, PET-TK w miejscu lub na podstawie umowy z ośrodkiem zewnętrznym,
Możliwość wykonania oznaczenia mutacji BRAF w miejscu lub na podstawie umowy z ośrodkiem zewnętrznym.
Merytoryczne - w zakresie diagnostyki:
W przypadku podejrzenia czerniaka skóry u każdego chorego powinno się:
1. Wykonać biopsję wycinającą zmiany podejrzanej, przeprowadzoną zgodnie z rekomendacjami,
2. U każdego chorego z potwierdzonym histopatologicznie czerniakiem należy wykonać USG regionalnych węzłów chłonnych z ewentualną weryfikacją BAC węzłów podejrzanych o przerzuty.
3. W stopniu zaawansowania TNM IIIB/C i wyższym przed każdorazowym leczeniem chirurgicznym należy oznaczyć LDH oraz rozważyć wykonanie badania PET
Objawy
Czerniak może występować praktycznie wszędzie na skórze, dlatego też podczas regularnej samokontroli skóry nie wolno pomijać żadnych części ciała, w tym także tych rzadko narażonych na działanie promieni słonecznych lub trudnych do zbadania (podeszwy stóp, powierzchnia między palcami stóp, owłosiona skóra głowy, pośladki, okolice narządów płciowych itp.). Dobrym momentem na przeprowadzenie samokontroli, którą może ułatwić lustro/lusterko i jasne oświetlenie, jest moment po kąpieli pod prysznicem. Czerniak złośliwy często rozwija się z istniejących dotychczas zmian skórnych, często nietypowe znamiona są początkowym stadium czerniaka. Znamię (naevus, plama wątrobowa) może być wrodzone lub nabyte, predyspozycje genetyczne i ekspozycja na słońce są czynnikami sprzyjającymi powstawaniu znamion. Znamię samo w sobie jest całkowicie nieszkodliwe, lecz w niektórych przypadkach może rozwinąć się z niego czerniak. W przypadku zmiany kształtu, koloru i/lub rozmiaru oraz pojawienia się nowych znamion o nietypowym wyglądzie należy zgłosić się do lekarza. Tak zwana „zasada ABCDE” ułatwia rozpoznanie zmian, które wymagają konsultacji z dermatologiem:
A jak asymetria: znamię ma zwykle kształt symetryczny. Czerniaki rozrastają się w jednym kierunku (dwie połówki znamienia są nierówne).
B jak brzeg: łagodne znamiona są zazwyczaj okrągłe lub owalne i posiadają regularne kontury. Objawami czerniaka są mocno pofałdowane, poszarpane brzegi, nieregularne i zamazane granice z otaczającą skórą.
C jak czerwony, czarny (kolor): typowe dla czerniaka jest niejednorodne/nieregularne zabarwienie, spektrum kolorów waha się od naturalnego koloru skóry poprzez różne odcienie brązu po głęboką czerń.
D jak duży rozmiar lub dynamika: znamiona pozostają tej samej wielkości, natomiast czerniak powiększa się.
E jak ewolucja: znamię wystające powyżej 1 mm ponad poziom skóry z szorstką lub łuszczącą się powierzchnią może wskazywać na czerniaka.
Atlas czerniaka
Na stronach "Atlasu Czerniaka" przedstawiamy przykłady różnych form czerniaka, zarówno postaci powierzchownych jak i guzowatych. Czerniak złośliwy skóry jest jednym z najgroźniejszych nowotworów, a przy tym najłatwiejszych do wykrycia w fazie wczesnych zmian atypowych w obrębie znamienia. Czerniak może być umiejscowiony na skórze w każdym miejscu ciała, dlatego tak ważne jest badanie całościowe przy wizycie u lekarza. Wczesne wykrycie czerniaka pozwala na jego optymalne leczenie, zaś badania lekarskie, a szczególnie badania dermatoskopowe, pozwalają na wykrycie czerniaka we wczesnych fazach rozwoju, także w fazach przedinwazyjnych.
Czerniak złośliwy skóry jest jednym z najgroźniejszych nowotworów, a przy tym najłatwiejszych do wykrycia w fazie wczesnych zmian w obrębie znamienia. Wczesne wykrycie czerniaka pozwala na jego optymalne leczenie, zaś badania lekarskie, a szczególnie badania dermatoskopowe, pozwalają na wykrycie czerniaka we wczesnych fazach rozwoju, także w fazach przedinwazyjnych. W przypadku niepokojących zmian nie zwlekaj - udaj się do lekarza na badanie dermatoskopowe skóry
Serwis onkologiczny dla pacjentów i lekarzy
Jakie są przyczyny czerniaka?
Przyczyny rozwoju czerniaka nadal pozostają niewyjaśnione. Znaczenie mają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Około 10% czerniaków występuje rodzinnie. Z tego powodu członkowie rodziny I stopnia pacjentów z czerniakiem powinni być pod stałą kontrolą dermatoskopową.
- obciążenie rodzinne – zwiększenie ryzyka od 3 razy (1 chory krewny 1. stopnia) do 70 razy (≥3 krewnych)
- zachorowanie w przeszłości
- na czerniaka (8-krotne zwiększenie ryzyka)
- inny nowotwór złośliwy skóry (3-krotne zwiększenie ryzyka)
- znamiona barwnikowe (tzw. pieprzyki: liczne (>50, przy >100 znamionach 11-krotne zwiększenie ryzyka), zmieniające wygląd, znamiona atypowe (11-krotne zwiększenie ryzyka)
- xeroderma pigmentosum
- jasna skóra, jasne lub rude włosy, niebieskie oczy, obecność piegów (2–3-krotne zwiększenie ryzyka)
- okresowe intensywne narażenie na promieniowanie UV (słońce, solaria)
- skłonność do oparzeń słonecznych
- ciężkie oparzenia słoneczne w dzieciństwie lub młodości (2–3-krotne zwiększenie ryzyka po ≥5 epizodach oparzeń)
- immunosupresja (np. u osób po przeszczepieniu narządu ryzyko zwiększone 3-krotnie).
Około 60% czerniaków rozwija się w skórze niezmienionej. Tylko mniej niż 40% rozwija się na podłożu wcześniej istniejącej zmiany, np. znamienia barwnikowego („pieprzyka”).
Przyczyny/czynniki ryzyka raka skóry
- Występowanie czerniaka w rodzinie – czynnik genetyczny,
- Występowanie na ciele plam soczewicowatych,
- Zespół znamion dysplastycznych,
- Oparzenia słoneczne w młodym wieku,
- Skłonność do występowania oparzeń słonecznych,
- Fenotyp nordycki – czyli niebieskie tęczówki oczu, jasna karnacja oraz jasne lub rude włosy. Ten rodzaj urody predysponuje do oparzeń słonecznych, oraz różnego rodzaju uszkodzeń skóry związanych z działaniem słońca oraz promieni UV,
- Intensywne opalanie się w solariach oraz na słońcu,
- Występowanie na ciele dużej ilości znamion, w tym również takich w miejscach często podrażnianych przez ubrania oraz znamion wrodzonych,
- Liczne piegi na ciele,
- Najczęściej chorują osoby w średnim wieku,
- Choroba częściej spotykana jest u kobiet jednak u mężczyzn wyróżnia się znacząco cięższym przebiegiem.
- Zmiana wyglądu istniejącego znamienia – koloru, kształtu, rozmiaru, granic, występowanie pieczenia, świądu lub krwawienia w jego obrębie,
- Pojawienie się nowych znamion – jeśli na do tej pory czystej skórze pojawiają się nowe znamiona i mają nieregularny kształt, nierównomierne zabarwienie, czerwoną obwódkę to powinno się pokazać je lekarzowi – może to być objaw czerniaka.