U nas zapłacisz kartą
Czy rak złośliwy jest uleczalny? Nowe spojrzenie na walkę z chorobą
Jak dochodzi do powstania nowotworu?
Pacjenci najczęściej spotykają się z podziałem nowotworów na nowotwory łagodne i nowotwory złośliwe. Nowotwory łagodne to nowe masy tkankowe, które rosną powoli i nie niszczą sąsiednich tkanek. Wzrost guza może zostać zatrzymany na długie miesiące, a nawet lata. Komórki nowotworów łagodnych są dobrze zróżnicowane, czyli podobne do komórek tkanki, z której się wywodzą. Leczenie takiej zmiany jest skuteczne, gdyż po jej usunięciu (resekcji) nie następują nawroty. Nowotwór łagodny nie nacieka węzłów chłonnych, nie daje przerzutów. Nowotwory miejscowo złośliwe to grupa, która może naciekać i niszczyć okoliczne tkanki, bądź powodować objawy z ich ucisku. Dodatkowo po usunięciu mogą dawać wznowy i powodować nawrót choroby. Przykładem mogą być guzy mieszane ślinianek, bądź niektóre glejaki. Nowotwory złośliwe to najgroźniejsza grupa chorób. Guzy złośliwe charakteryzuje szybkie tempo rozwoju. Naciekają sąsiadujące struktury oraz mogą dawać przerzuty do odległych narządów. Ich budowa oceniana pod mikroskopem jest odmienna od prawidłowej. Komórki w ich obrębie często się dzielą, mogą mieć zmieniony kształt i nie spełniają swojej funkcji. Dla ułatwienia podziału przyjmuje się zasadę, iż nowotworami złośliwymi nazywamy nowotwory mogące dawać przerzuty. Kolejny bardzo istotny podział nowotworów, to podział uwzględniający rodzaj tkanki z jakiej wywodzi się nowotwór. Rozróżnia się nowotwory wywodzące się z nabłonka, tak zwane nowotwory nabłonkowe oraz nowotwory nienabłonkowe. Nabłonek pokrywa powierzchnię ciała, wewnętrzne narządy, pełni wiele funkcji, takich jak ochrona, wydzielanie, wchłanianie, transport i wytwarzanie substancji, może przyjmować różne formy i kształty. W przypadku złośliwych nowotworów nabłonkowych używa się pojęcie raka. Rak jest to określenie dotyczące tylko grupy nowotworów nabłonkowych. Jego nazwę tworzy się dodając nazwę rodzaju nabłonka macierzystego i tak dla przykładu mamy raka płaskonabłonkowego, raka podstawnokomórkowego, gruczolakoraka. W przypadku łagodnych nowotworów nienabłonkowych nazwy powstają poprzez przekształcenie nazwy tkanki, z której się wywodzą np. mięśniak, tłuszczak, a w przypadku nowotworów złośliwych używa się słowa mięsak: mięsak naczyniowy (naczyniakomięsak) mięsak tłuszczakowy (tłuszczakomięsak) itd. Inne ważne typy to m.in. czerniak – nowotwór wywodzący się z komórek barwnikowych, chłoniaki – nowotwór złośliwy układu chłonnego, białaczka – biorąca początek z komórek krwiotwórczych, znajdujących się w szpiku.
Rak prostaty - przerzuty
Gruczolakorak stercza, jak każdy nowotwór złośliwy, może tworzyć przerzuty do okolicznych węzłów chłonnych (najczęściej zajmuje charakterystyczne grupy węzłów chłonnych w miednicy) oraz do odległych narządów (cechą charakterystyczną tego nowotworu jest tworzenie przerzutów do kości, rzadziej przerzuty do płuc, mózgu i wątroby).
Na rozpoznanie raka gruczołu krokowego wskazują wymienione powyżej objawy. Bardzo użytecznym badaniem jest lekarska ocena gruczołu krokowego palcem przez ścianę odbytnicy (zob. ryc. 2.). Lekarz może wówczas wyczuć i ocenić gruczoł – jego nierówna, guzkowa powierzchnia przemawia za rozpoznaniem raka.
Ryc. 2. Badanie gruczołu krokowego przez odbytnicę
Do podstawowych badań stosowanych w diagnostyce raka gruczołu krokowego należy ocena stężenia swoistego antygenu sterczowego (PSA) – u większości chorych stężenie tej substancji jest zwiększone. Trzeba jednak podkreślić, że stężenie PSA zwiększa się także w przebiegu wielu innych chorób gruczołu krokowego (np. w łagodnym przeroście gruczołu krokowego), a ponadto odnotowuje się przypadki raka stercza, w których stężenie tego markera nie jest zwiększone.
W diagnostyce stosuje się ultrasonografię przezodbytniczą (TRUS) – za pomocą tej metody można zobrazować wewnętrzną budowę gruczołu i uwidocznić ewentualne guzy w poszczególnych częściach gruczołu (rak typowo umiejscowiony jest w tzw. strefie obwodowej gruczołu).
Posługując się ultrasonografią przezodbytniczą, można precyzyjnie wybrać miejsce, z którego należy pobrać wycinek za pomocą biopsji przezodbytniczej. W ten sposób uzyskuje się fragment tkanki guza, który zostaje skierowany do oceny mikroskopowej – na tej podstawie ustala się ostateczne rozpoznanie raka gruczołu krokowego. Aby precyzyjnie ustalić charakter danego raka, lekarze posługują się skalą oceny złośliwości histologicznej – tzw. skalą Gleasona. Wynik w tej skali u danego chorego jest jednym z najważniejszych czynników pomagających lekarzom dobrać najlepszą terapię.
Co to jest rak prostaty?
Rak gruczołu krokowego to nowotwór złośliwy rozwijający się w gruczole krokowym (inaczej w sterczu albo prostacie). Rak powstaje w 70% przypadków w obwodowej części gruczołu krokowego, często wieloogniskowo. W początkowym stadium choroby, które może trwać wiele lat, nowotwór jest ograniczony do narządu i nie powoduje żadnych objawów. W fazie choroby inwazyjnej nacieka sąsiadujące tkanki i narządy, szerząc się wzdłuż przestrzeni okołonerwowych. Przerzuty powstają drogą naczyń chłonnych i krwionośnych. Dochodzi do zajmowania regionalnych węzłów chłonnych, a przerzuty odległe zazwyczaj występują w kościach, rzadziej w wątrobie, płucach i mózgu.
Rak gruczołu krokowego stanowi 20% wszystkich nowotworów złośliwych u mężczyzn w Polsce. W 2020 r. standaryzowany współczynnik zachorowalności wynosił 38,7/100 000 (1. miejsce wśród zachorowań na nowotwory złośliwe, 14 244 przypadki), a współczynnik umieralności 10,6/100 000 (5748 zgonów – 2. miejsce wśród przyczyn zgonów na nowotwory u mężczyzn). Rozpoznawany jest głównie u mężczyzn powyżej 50. rż. W Europie Zachodniej i Stanach Zjednoczonych jest najczęstszym nowotworem złośliwym u mężczyzn i stanowi 20% wszystkich nowotworów. Częstość występowania postaci utajonej (wykrywanej dopiero w badaniu autopsyjnym, czyli po śmierci) jest zbliżona na całym świecie.
Czy można zagłodzić nowotwór?
Obecnie zagłodzenie nowotworu nie jest uznaną metodą leczniczą i nie ma podstaw do stosowania głodówek jako metody walki z nowotworem.
W teorii, zagłodzenie nowotworu jako metoda terapii polega na zastosowaniu strategii żywieniowych lub farmakologicznych w celu ograniczenia dostępu nowotworu do substancji odżywczych, które są niezbędne do jego wzrostu i rozmnażania. Jedną z koncepcji jest ograniczenie dostępu do glukozy, ponieważ nowotwory często charakteryzują się wysokim zapotrzebowaniem na ten właśnie cukier. Inne podejścia koncentrują się na ograniczeniu dostępu do innych substancji odżywczych, takich jak aminokwasy, które są niezbędne do syntezy białek i wzrostu nowotworu. Istnieją również badania nad terapiami, które starają się zakłócić proces angiogenezy, czyli tworzenia nowych naczyń krwionośnych, które dostarczają substancje odżywcze do nowotworu. Żadna z tych metod nie jest korzystna dla organizmu, a wręcz przeciwnie może prowadzić do rozwoju lub pogłębienia się niedożywienia, gdyż głodząc nowotwór, głodzimy cały organizm, co może zaburzać proces leczenia i wpłynąć na efekty prowadzonej terapii.
Zgodnie z obecną wiedzą należy również stanowczo podkreślić, że nie ma wiarygodnych danych klinicznych wskazujących na ryzyko przyspieszenia wzrostu nowotworu i rozwoju choroby wskutek stosowania wsparcia żywieniowego. Wiadomo natomiast, że głodówka nie hamuje rozwoju nowotworu, ale istotnie pogarsza stan chorego — w rezultacie śmierć z powodu niedożywienia może nastąpić szybciej aniżeli z powodu samej choroby.
Wsparcie żywieniowe u chorego na nowotwór złośliwy powinno być kompletne i uwzględniać wszystkie niezbędne składniki (białko, węglowodany, tłuszcze, witaminy, składniki mineralne i wodę) w odpowiedniej ilości i proporcji. Jeśli pacjent nie jest w stanie pokryć swojego zapotrzebowania tradycyjną dietą lekarz zalecić może uzupełnienie diety doustnymi preparatami odżywczymi należącymi do kategorii żywności specjalnego przeznaczenia medycznego. Podstawowe wskazania do ich stosowania przy sprawnym odruchu połykania to obecność niedożywienia i ryzyko jego rozwoju. Doustne preparaty odżywcze produkowane są z wysokiej jakości surowców, dodatkowo nie zawierają cholesterolu i glutenu. U pacjenta z chorobą nowotworową mogą być używane wszystkie typy doustnych preparatów odżywczych (tak zwane ONS – oral nutritional supplements) w zależności od indywidualnej sytuacji klinicznej. Dostępne na rynku doustne preparaty odżywcze różnią się składem, przeznaczeniem i postacią, należy je stosować pod nadzorem lekarza, można również zapytać dietetyka czy pielęgniarkę o te preparaty. Przykładem płynnego preparatu wysokobiałkowego i wysokoenergetycznego jest Nutridrink Protein, który zawiera największą ilość białka w najmniejszej na rynku objętości (125 ml). Preparatem przeznaczonym dla pacjentów onkologicznych z niedożywieniem lub ryzykiem niedożywienia jest również Nutridrink Protein Omega 3, który poza dużą ilością białka i energii, zawiera również m.in. kwasy tłuszczowe omega-3 i witaminę D. Należy przestrzegać pacjentów o ryzyku związanym ze stosowaniem niezbilansowanych diet alternatywnych (np. diety głodówkowe, eliminacyjne), suplementów alternatywnych (np. amigdaliny, dużych dawek witaminy C), co może się przełożyć na pogorszenie stanu odżywienia, rozwój licznych powikłań, a w konsekwencji odroczenie lub przerwanie terapii.
Jakie są objawy raka gruczołu krokowego?
Wczesne objawy raka prostaty
Rak gruczołu krokowego zwykle przez długi czas rozwija się w sposób bezobjawowy albo powoduje jedynie nieznaczne objawy przypominające dolegliwości typowe dla łagodnego rozrostu gruczołu krokowego (częste oddawanie moczu [częstomocz], konieczność przerywania snu w celu oddania moczu [nykturia], trudna do opanowania konieczność pilnego oddania moczu [naglące parcie na mocz], uczucie niepełnego wypróżnienia po oddaniu moczu oraz oddawanie moczu wąskim strumieniem). Czasem do objawów dołącza się krwinkomocz (pod tym pojęciem rozumie się obecność czerwonych krwinek w moczu, ale nie jest to równoznaczne z dostrzegalnym gołym okiem czerwonym zabarwieniem moczu!).
Objawy zaawansowanego raka prostaty
W miarę powiększania się guza może dochodzić do zastoju moczu w pęcherzu, a następnie nawet do zalegania moczu w nerce (wodonercza) i niewydolności nerek.
W przypadkach zaawansowanych do najczęściej występujących objawów należą dolegliwości bólowe w okolicy kręgosłupa lędźwiowego (w dolnej części pleców – zwykle są wynikiem przerzutów w tej części kręgosłupa), objawy ucisku rdzenia kręgowego, postępująca utrata masy ciała, narastające objawy związane z oddawaniem moczu (wymienione wyżej) oraz inne dolegliwości.
