U nas zapłacisz kartą
Jak pielęgnować skórę niemowląt z alergicznymi zmianami
Atopowe zapalenie skóry (AZS) u dzieci i niemowląt: przyczyny, objawy i leczenie
Atopowe zapalenie skóry (AZS) należy do zapalnych alergicznych chorób skóry i jest związane z uczuleniem na substancje znajdujące się w środowisku zewnętrznym, czyli na tzw. alergeny.
Rozpoczyna się zazwyczaj we wczesnym dzieciństwie, charakteryzuje się długotrwałym przebiegiem i tendencją do nawrotów nawet po długim okresie bezobjawowym. Choroba ta niewątpliwie ma podłoże genetyczne, co jest związane zarówno z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu immunologicznego, jak i wadliwą budową naskórka.
U większości chorych na atopowe zapalenie skóry stwierdza się zwiększone stężenie immunoglobuliny E (przeciwciała klasy IgE), a więc białka zaangażowanego w procesy alergiczne. Przeciwciała te skierowane są przeciwko m.in. alergenom zawartym w pokarmach (np. białku mleka krowiego, białku jaja kurzego, mące), alergenom unoszącym się w powietrzu (np. pyłkom drzew, traw, chwastów oraz roztoczom kurzu domowego, sierści zwierząt, pleśniom). Ważną rolę w wywoływaniu zmian skórnych odgrywają również układy hormonalny i nerwowy, a istotne znaczenie ma też stres, który może powodować nawet zaostrzenie stanu klinicznego.
AZS u dzieci i niemowląt - sposoby leczenia
Leczenie AZS zależy od wieku pacjenta, rozległości i nasilenia zmian skórnych. Jeśli zostały ustalone czynniki uczulające, należy w miarę możliwości ich unikać, ale podstawową rolę leczniczą spełnia prawidłowa pielęgnacja skóry dziecka. W związku z nasiloną suchością skóry należy nawilżać i natłuszczać skórę specjalnymi preparatami zwanymi emolientami. Tak więc zaleca się środki miejscowe o pH 5,5 (emulsje do kąpieli, kremy, lotiony, maści), przeznaczone do skóry atopowej, które dodatkowo łagodzą dolegliwości świądowe. Skóra dziecka chorego na AZS wymaga 3–4-krotnej aplikacji preparatu w ciągu doby.
W przypadku ognisk zapalnych przebiegających z tworzeniem świądowych grudek czy lichenizacją konieczne jest zastosowanie preparatów przeciwzapalnych. W tej grupie leków znajdują się zwłaszcza preparaty steroidowe, które ze względu na różną siłę działania i możliwość wywoływania działań niepożądanych powinien dobrać indywidualnie lekarz dermatolog. Nową bezpieczniejszą grupą leków do stosowania zewnętrznego są inhibitory kalcyneuryny, które dodatkowo można stosować profilaktycznie w celu zapobiegania zaostrzeniom. Z powodu intensywnego świądu dzieci z AZS wymagają terapii przeciwświądowej z zastosowaniem leków przeciwhistaminowych. Niektóre z leków (tzw. pierwszej generacji) wykazują dodatkowo efekt uspokajający i ułatwiają zasypianie.
W cięższych przypadkach znaczenie lecznicze ma fototerapia (naświetlania promieniami ultrafioletowymi), a w erytrodermii wskazane są hospitalizacja dziecka i rozważenie terapii z użyciem silnych środków przeciwzapalnych (nawet podawanych dożylnie). Ponadto u dzieci z udokumentowaną alergią (czyli określoną na podstawie objawów i przeprowadzonych badań dodatkowych) można rozważyć tzw. immunoterapię swoistą, powszechnie nazywaną odczulaniem (zobacz: Immunoterapia alergenowa).
Alergiczna nietolerancja białek zwierzęcych
W pierwszych kilkunastu miesiącach życia dziecka najczęstszym alergenem jest mleko krowie. W odróżnieniu od nietolerancji laktozy, która wynika z braku odpowiedniego enzymu trawiennego, alergia na białka zwierzęce (na białka mleka krowiego określa się jako alergia bmk, alergia na bmk) to reakcja immunologiczna organizmu i jej objawy dotyczyć mogą zarówno układu pokarmowego, jak też mieć charakter skórny lub oddechowy. Nietolerancję mleka określa się potocznie jako „skazę białkową”, często wiąże się ona z alergią na jaja kurze (zdarza się także alergia na jajka u niemowląt karmionych piersią). Ponad 80% dzieci uczulonych na mleko nabywa tolerancję na ten alergen do końca 3. roku życia, z reguły w nieco późniejszym wieku rozwija się tolerancja na alergeny jaja kurzego.
W 1997 roku Podkomitet Niepożądanych Reakcji na Żywność Europejskiej Akademii Alergii i Immunologii Klinicznej ustanowił 3 kryteria klinicznego rozpoznania alergii na mleko krowie:
1. Ustąpienie objawów po odstawieniu mleka i otrzymywanych z niego wyrobów.
2. Nawrót dolegliwości po jednokrotnym podaniu mleka.
3. Wyłączenie zakażeń i zaburzeń enzymatycznych powodujących podobne objawy, jak wywołane złym znoszeniem mleka krowiego.
Po stwierdzeniu alergii przez lekarza, małe dziecko powinno przejść na żywienie specjalnym mlekiem modyfikowanym, a w przypadku starszego można wprowadzić dietę pozbawioną nabiału, pamiętając jednak przy tym, aby dostarczać dziecku niezbędnych ilości wapnia. Jeżeli występuje alergia u niemowlaka karmionego piersią, lekarz może wskazać, jakie składniki powinna ze swojego jadłospisu wyeliminować mama. Stosowanie przez karmiące matki diety eliminacyjnej powoduje, że objawy choroby ustępują całkowicie aż u 86% dzieci, a u 13% ulegają znacznemu złagodzeniu. Jeżeli lekarz nie stwierdził u maluszka alergii na mleko, to nie ma powodu, żeby matka wykluczała ten produkt z diety. Należy jednak pamiętać, żeby nie przesadzać z ilością nabiału – jego za duża ilość może spowodować objawy nietolerancji pokarmowej.