U nas zapłacisz kartą
"Zdjęcia Rak Powieki - Wartość Wczesnego Wykrywania"
Siatkówczak
Siatkówczak to najczęstszy wewnątrzgałkowy nowotwór złośliwy oka u dzieci. Wywodzi się z niedojrzałych komórek siatkówki, które ulegają zezłośliwieniu i rozrastają się nieprawidłowo w oku, prowadząc do zniszczenia pozostałych struktur gałki ocznej. Charakterystycznymi obawami guza siatkówki są leukokoria (biały refleks źreniczny) i zez.
Najczęstszą przyczyną występowania guzów w obrębie oczodołu u dorosłych są przerzuty, które zwykle ujawniają się w wieku średnim lub podeszłym, częściej u mężczyzn. Guz gruczołu łzowego objawia się wytrzeszczem, podwójnym widzeniem (w wyniku zajęcia przez guz mięśni okoruchowych) i obniżeniem ostrości wzroku (w wyniku uszkodzenia nerwu wzrokowego).
Jak często występuje?
Rak kolczystokomórkowy jest po raku podstawnokomórkowym drugim pod względem częstości występowania rakiem skóry. W Stanach Zjednoczonych liczba zachorowań na raka kolczystokomórkowego wynosi ok. 17 przypadków na 100 000 mieszkańców rocznie. Natomiast w Australii, kraju o dużym odsetku osób o jasnej karnacji skóry narażonych na silne działanie słońca – stwierdza się 321 przypadków na 100 000 osób w roku. Rak kolczystokomórkowy występuje 2–3 razy częściej u mężczyzn niż u kobiet.
Najczęstszą zmianą przedrakową jest rogowacenie słoneczne. W Stanach Zjednoczonych u ponad 80% osób w wieku 60–69 lat stwierdza się co najmniej jedno ognisko. Ryzyko, że rogowacenie słoneczne przekształci się w ciągu roku w raka, wynosi 0,34%. W zależności od statystyk wieloogniskowe rogowacenie słoneczne w długotrwałej obserwacji przechodzi u 0,025–20% chorych w raka kolczystokomórkowego. Rak kolczystokomórkowy rozwijający się na podłożu rogowacenia słonecznego jest mniej agresywny niż rak powstający na nowo w zdrowej skórze. W przypadku choroby Bowena u 4–6% pacjentów dochodzi do rozwoju raka kolczystokomórkowego.
Jakie są sposoby leczenia?
W każdym przypadku raka podstawnokomórkowego leczeniem z wyboru jest wycięcie chirurgiczne. Daje ono największą szansę pełnego wyleczenia i braku nawrotów. Pozwala na uzyskanie lepszych efektów kosmetycznych i zapewnia szybszą rekonwalescencję chorego. Są dwa sposoby przeprowadzenia zabiegu chirurgicznego. Pierwszy polega na usunięciu guza oraz wycinaniu pasków o grubości 1–2 mm z pobliskich tkanek. Paski te sprawdza się aż do uzyskania czystych marginesów operacyjnych, czyli pozbawionych komórek nowotworowych (metoda mikrograficzna Mohsa). W drugiej metodzie wycina się guza z szerokimi marginesami okolicznych tkanek.
Ryc. 3. Strefa H
Największe ryzyko głębokiego naciekania tkanek przez raka podstawnokomórkowego związane jest z jego lokalizacją w okolicy kąta przyśrodkowego, jak również w pionowym pasie środkowej części twarzy (tzw. strefie H), ryc. 3. Jeśli nowotwór rośnie w tych okolicach, możliwe jest wyłącznie leczenie chirurgiczne.
Rekonstrukcji miejsca po usunięciu guza można się podjąć, mając pewność, że na brzegach operacyjnych nie ma komórek nowotworowych. Należy pamiętać, że zabieg rekonstrukcyjny dotyczy z reguły znacznie większego obszaru powiek niż widoczny guz, ponieważ wymaga przesuwania płatów tkanki czy przeprowadzania przeszczepów. Rekonstrukcja po wycięciu powinna być wykonana w miarę szybko, ale wcześniej należy przeprowadzić badania histopatologiczne, aby upewnić się, że nowotwór został wycięty w całości. Jeśli ubytki są małe i znajdują się w okolicy kąta przyśrodkowego, wówczas można nawet pozostawić tkanki do spontanicznego wygojenia (wyziarninowania), co także daje dobre efekty kosmetyczne, ale wymaga długich miesięcy gojenia. Do pełnego wyleczenia chorych z takimi guzami konieczne może być usunięcie całego systemu dróg łzowych. Należy pamiętać, że ich rekonstrukcja możliwa jest dopiero 5 lat po zabiegu chirurgicznym, kiedy wiadomo, że nie ma wznowy.
Co robić w razie wystąpienia objawów?
Pojawienie się jakichkolwiek guzów na powiekach powinno skłonić do wizyty u specjalisty. Szczególny niepokój powinny budzić zmiany, którym towarzyszy: owrzodzenie, krwawienie, powstawanie krost, wydobywanie się wydzieliny z guza, uniesienie brzegów przypominających wyglądem masę perłową, obecność drobnych naczyń w obrębie guza, uszkodzenie brzegu powieki czy utrata rzęs. Nie wolno także lekceważyć zmian nawracających w tym samym miejscu po przeprowadzonym leczeniu. W takich wypadkach należy udać się do gabinetu okulistycznego lub dermatologicznego, aby specjalista ustalił diagnozę i podjął odpowiednie leczenie. Guzy o charakterze przedrakowym i nowotwory złośliwe mogą zagrażać nawet życiu chorego, dlatego ich leczenie jest bezwzględnie konieczne.
W ustaleniu rozpoznania pomocne jest badanie w biomikroskopie okulistycznym (lampie szczelinowej, zob. Badanie w lampie szczelinowej [biomikroskopia]). Niejednokrotnie badanie kliniczne nie wystarcza do postawienia ostatecznej diagnozy, często bowiem zmiany skórne mają podobny wygląd makroskopowy mimo różnej budowy histopatologicznej. Z tego względu wykonuje się biopsję zmiany.
Biopsja diagnostyczna polega na pobraniu jedynie fragmentu guza z reprezentatywnego obszaru nowotworu. Musi ona zawierać zdrowe brzegi, być wystarczająco duża, aby w ogóle możliwe było badanie histopatologiczne, i nie może prowadzić do zmiażdżenia lub innego uszkodzenia pobieranych tkanek. Biopsja diagnostyczna pozwala rozstrzygnąć, czy zmiana ma charakter złośliwy. Miejsce pobrania materiału biopsyjnego należy dobrze i precyzyjnie oznaczyć, umożliwi to ostateczne usunięcie nowotworu.
Biopsja z całkowitym wycięciem zmiany daje odpowiedź na pytanie o charakter guza i jednocześnie zapewnia usunięcie komórek nowotworowych. Typowo kwalifikują się do niej małe guzy umiejscowione daleko od punktu łzowego, guzy kąta zewnętrznego, guzy nieobejmujące brzegu powiek lub położone w ich centrum. Niejednokrotnie chirurdzy, chcąc oszczędzić pacjentowi dodatkowego zabiegu, związanych z nim stresów i niedogodności, podejmują się wycięcia od razu w całości także bardziej skomplikowanych guzów.
Rak kolczystokomórkowy powiek
Rak kolczystokomórkowy skóry to złośliwy nowotwór wywodzący się z keratynocytów – komórek naskórka. Skóra ma trzy warstwy (od zewnątrz) – naskórek, skórę właściwą i tkankę podskórną. Naskórek składa się z 4 (w niektórych miejscach 5) warstw (od zewnątrz), są to: warstwa rogowa, nie wszędzie występująca warstwa jasna, warstwa ziarnista, warstwa kolczysta i warstwa podstawna (zob. ryc. 1).
Ryc. 1. Skóra. 1 – ujście przewodu wyprowadzającego gruczołu potowego, 2 – przewód wyprowadzający gruczołu potowego, 3 – mieszek włosowy, 4 – gruczoły potowe (ekrynowe), 5 – głębokie sploty tętniczo-żylne, 6 – tkanka tłuszczowa, 7 – tkanka podskórna, 8 – skóra właściwa, 9 – ciało dotykowe, 10 – brodawki skórne, 11 – naskórek
Rak kolczystokomórkowy może powstawać w dotychczas zdrowej skórze de novo, tzn. bez poprzedzającej go zmiany skórnej, lub na podłożu zmian przedrakowych (rogowacenia słonecznego, choroby Bowena lub rogowiaka kolczystokomórkowego). Rak kolczystokomórkowy może zagrażać życiu człowieka, ponieważ daje odległe przerzuty przez krew i chłonkę albo bezpośrednio nacieka tkanki sąsiadujące, najczęściej wzdłuż nerwów. Do najważniejszych czynników ryzyka rozwoju raka kolczystokomórkowego zalicza się: nadmierną ekspozycję na działanie promieniowania UV (oparzenia słoneczne, zwłaszcza w dzieciństwie, i pęcherzowe oparzenia skóry), przebyte leczenie za pomocą promieniowania jonizującego (naświetlanie), wrodzone lub nabyte upośledzenie odporności (tzw. immunosupresja, m.in. u pacjentów po przeszczepieniach narządów, długotrwale leczonych lekami hamującymi działanie układu odpornościowego lub glikokortykosteroidami, osób żyjących z HIV), starszy wiek pacjenta, jasna karnacja skóry, palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, rak skóry w przeszłości, narażenie na działanie arszeniku, zakażenia niektórymi wirusami (np. wirusem brodawczaka ludzkiego) oraz niektóre choroby skóry (np. skóra pigmentowata barwnikowa, zob Rak podstawnokomórkowy powiek).
