U nas zapłacisz kartą
Skuteczne leki na łagodzenie swędzenia skóry - Najlepsze maści i metody łagodzenia świądu
Skąd się bierze świąd? Bodźce wywołujące swędzenie
Swędzenie mogą wywołać bodźce mechaniczne, chemiczne lub termiczne, ale nie tylko. Czasem świąd występuje jako jeden z objawów choroby psychicznej, może być też następstwem uszkodzenia układu nerwowego. Zjawisko to występuje też w chorobach ogólnoustrojowych – zarówno w przypadku zmian skórnych, jak i zdrowej skóry. Świąd o podłożu psychogennym pojawia się nie tylko w przypadku zaburzeń psychicznych, ale także u zdrowych osób, na przykład po kontakcie z osobą, która ma wszy czy świerzb. Często świąd jest reakcją organizmu na kontakt z alergenem.
Świąd może być uogólniony lub występować miejscowo (świąd zlokalizowany). Często pojawia się na skórze, na której są zmiany chorobowe takie jak strupy, wysypka, grudki, guzki, przeczosy (naruszenie wierzchniej powłoki skóry na skutek drapania) i zliszajowacenie (pogrubienie poletkowania i szorstkość skóry). Świąd skóry niezmienionej chorobowo daje takie same odczucia i również może być zlokalizowany w jednym miejscu lub występować na całym ciele. W takich wypadkach wynika najczęściej z nadmiernej suchości skóry. Odruchową reakcją na świąd jest drapanie. Może ono nasilać swędzenie ze względu na powstawanie ran. Świądowi skóry towarzyszą inne objawy, jeśli pojawia się on w wyniku choroby, i powinny być one brane pod uwagę w diagnostyce nieustępującego swędzenia. Na przykład świąd odbytu w połączeniu z jego pieczeniem i krwawieniem oznacza najprawdopodobniej hemoroidy. Gdy świąd w okolicy odbytu występuje w nocy i nad ranem, warto przeprowadzić testy w kierunku owsicy, choroby wywołanej przez pasożyty układu pokarmowego.
W zależności od miejsca występowania świądu można ustalić potencjalne przyczyny tego zjawiska:
- świąd odbytu i jego okolic może oznaczać żylaki odbytu (hemoroidy), owsicę, drożdżycę (rodzaj grzybicy), choroby jelita grubego, podrażnienie, np. mydłem czy środkiem do prania, silne pocenie się, świąd odbytu może być symptomem choroby ogólnoustrojowej, np. łuszczycy, atopowego zapalenia skóry (AZS), chorób wątroby i nerek, cukrzycy, zaburzenia pracy tarczycy lub trzustki, a nawet nowotworów (białaczki czy chłoniaka Hodgkina),
- świąd pochwy i świąd sromu pojawia się, gdy błona śluzowa narządów płciowych jest przesuszona, często w wyniku przyjmowania leków lub w okresie menopauzy, czasem na skutek podrażnienia środkami myjącymi, świąd i pieczenie pochwy sugeruje grzybicę (drożdżycę),
- świąd skóry głowy może być następstwem nadmiernego przesuszenia skalpu, łupieżu, grzybicy lub wszawicy,
- prawdopodobne przyczyny świądu skóry rąk to grzybica lub świerzb, w okresie grzewczym lub przy stosowaniu mydła o dużej zawartości substancji spieniających świąd dłoni może być spowodowany nadmiernym przesuszeniem skóry,
- świąd stóp najczęściej wynika z grzybicy, natomiast świąd skóry nóg może oznaczać zapalenie wątroby – stan zapalny objawia się swędzeniem jednocześnie łydek i przedramion, w przypadku żylaków świąd łydek łączy się z zaczerwienieniem i obrzękiem kończyn dolnych.
Leczenie i leki
W leczeniu świerzbu stosuje się preparaty przeciwświerzbowcowe po kąpieli trwającej >10 min, która powoduje lepsze przenikanie leku do naskórka. Preparat wsmarowuje się dokładnie w skórę całego ciała od szyi w dół, ze zwróceniem szczególnej uwagi na fałdy, przestrzenie międzypalcowe, okolice narządów płciowych i przestrzenie podpaznokciowe. U chorych w podeszłym wieku oraz u małych dzieci lek nakłada się także na głowę, z pominięciem okolicy ust i oczu. Leczenie stosuje się jednoczasowo u wszystkich domowników oraz partnerów seksualnych, niezależnie od tego, czy występują u nich objawy.
Do preparatów do stosowania zewnętrznego należą: permetyna, benzoesan benzylu, krotamiton i maść siarkowa.
Ponadto lekarz może zalecić przyjmowanie leków doustnych, takich jak iwermektyna.
Leczenie świerzbu norweskiego
Leczenie świerzbu norweskiego jest trudniejsze. Zazwyczaj klasyczna terapia jest niewystarczająca, dlatego lekarz zaleci pacjentowi bardziej intensywne leczenie. Przed kuracją należy wziąć gorącą kąpiel, trwającą >10 min, w celu zmiękczenia nawarstwionych łusek lub zastosować zgodnie ze wskazaniem lekarza środki zmiękczające i rozpuszczające zrogowaciałą warstwę naskórka.
- maść siarkową przez kilka dni,
- po 1 tygodniu wykonanie kontrolnego badania zeskrobin naskórka,
- zmianę i wypranie ręczników i całej pościeli, także koców i narzut,
- wypranie ubrań noszonych w ostatnim tygodniu w temperaturze ≥60°C lub wyprasowanie gorącym żelazkiem,
- umieszczenie rzeczy, których nie można wyprać (buty, zabawki pluszowe) w szczelnej folii i przechowywanie w temperaturze pokojowej przez 72 godziny lub zamrożenie w temperaturze –20°C przez 12 godzin,
- dokładne odkurzenie dywanów i tapicerki (można korzystać ze specjalnych środków do prania przeciwko pasożytom).
Świąd poświerzbowcowy, czyli świąd po wyleczeniu świerzbu może się utrzymywać nawet kilkanaście tygodni. W celu jego opanowania lekarz może zalecić stosowanie emolientów, preparatów z glikokortykosteroidem na skórę lub leków doustnych przeciwhistaminowych lub glikokortykosteroidów doustnych.
Jakie są najczęstsze przyczyny świądu?
Świąd może dotyczyć wybranych fragmentów skóry lub całego ciała. W przypadku świądu zlokalizowanego przyczynami najczęściej są choroby skóry, takie jak: infekcje bakteryjne, wirusowe (opryszczka), grzybicze (łupież, grzybica), pasożytnicze (świerzb, wszawica), atopowe zapalenie skóry, pokrzywka, wyprysk, łuszczyca, nadmierna suchość skóry, oparzenia słoneczne, ukąszenia owadów i innych zwierząt, alergie pokarmowe, na leki, kosmetyki, środki chemiczne, nowotwory skóry.
Świąd całego ciała u około 10–50% osób go doświadczających jest konsekwencją chorób ogólnoustrojowych.
- choroby alergiczne skóry
- przewlekła niewydolność nerek
- choroby wątroby i dróg żółciowych
- pierwotne zapalenie dróg żółciowych
- pierwotne lub wtórne stwardniające zapalenie dróg żółciowych
- cholestaza zewnątrzwątrobowa
- cholestaza u kobiet w ciąży
- zapalenia wątroby
- choroby układu krwiotwórczego
- czerwienica prawdziwa
- chłoniak Hodgkina
- ziarniniak grzybiasty
- inne nowotwory limfoproliferacyjne i mieloproliferacyjne
- mastocytoza
- niedobór żelaza
- zaburzenia endokrynne i metaboliczne: choroby tarczycy, przytarczyc, cukrzyca, zespół rakowiaka, hiperkalcemia
- nowotwory złośliwe
- neuropatie
- choroby ośrodkowego układu nerwowego – guzy i ropnie mózgu, zmiany poudarowe, tętniaki, stwardnienie rozsiane
- choroby układu nerwowego przebiegające z uszkodzeniem nerwów – półpasiec, cukrzyca, amyloidoza, polekowe, w bliźnie pooperacyjnej
- ucisk lub uwięźnięcie nerwu: notalgia paresthetica, świąd ramienno-promieniowy
- zakażenie HIV
- leki (np. opioidy, przeciwciała monoklonalne anty-EGFR, inhibitory kinaz tyrozynowych), doustne środki antykoncepcyjne
- świąd psychogenny (na tle nerwowym).
Jakie są rodzaje świerzbu?
- świerzb dziecięcy – często występują objawy na podeszwach stóp i powierzchniach dłoniowych rąk, może też pojawić się na owłosionej skórze głowy. U małych dzieci mogą pojawić się krostki, pęcherzyki i guzki
- świerzb wieku podeszłego – słabsza odpowiedź układu odpornościowego może być przyczyną mniej nasilonych objawów skórnych. Świąd bywa nieadekwatny do rozległości zmian skórnych. Zmiany mogą pojawić się na skórze głowy.
- świerzb guzkowy – pojawiają się fioletowe lub brunatne, spoiste guzki. Typowa lokalizacja tych zmian to moszna, pośladki, fałdy skórne. Guzki stanowią reakcję, nie zawierają pasożytów, ale są silnie swędzące. Utrzymują się długo po zakończeniu skutecznego leczenia.
- świerzb pęcherzowy – występuje przede wszystkim u osób w starszym wieku. Na skórze widocznych jest wiele drobnych pęcherzyków i nadżerek.
- świerzb norweski – występuje szczególnie często u osób z upośledzoną odpornością, osób z zaburzeniami psychicznymi oraz u osób zaniedbanych i obłożnie chorych. Zaburzona odpowiedź układu odpornościowego gospodarza pozwala na wyjątkowo intensywne namnażanie się pasożyta. W wyniku bytowania w naskórku bardzo dużej liczby pasożytów dochodzi do rozwoju nadmiernego rogowacenia i powstawania grubych nawarstwionych łusek oraz przerosłych brodawkujących wykwitów. Może dojść do uogólnionego zapalenia skóry (erytrodermii). Zajęta jest cała skóra, a świąd jest słaby lub nie występuje. Świerzb nieleczony może trwać bardzo długo i nie obserwuje się samowyleczenia.
Rozpoznanie ustala się na podstawie wywiadu i typowego obrazu klinicznego, najlepiej z dodatnim wynikiem badania mikroskopowego zeskrobin naskórka. Zmiany na skórze są zazwyczaj dość charakterystyczne i lekarz może łatwo rozpoznać świerzb.
Test wykrywający świerzb
W celu potwierdzenia rozpoznania wykonuje się badanie zeskrobin naskórka pod mikroskopem – można w nim zobaczyć pasożyty w zeskrobinach naskórka. Należy jednak pamiętać, że ich niewykrycie nie wyklucza świerzbu.
Jak często występuje świerzb?
Świerzb występuje powszechnie na całym świecie, najczęściej w klimacie tropikalnym i subtropikalnym (do 50% populacji). W środowiskach uboższych najczęściej chorują dzieci i młodzi dorośli. W krajach wysoko rozwiniętych świerzb dotyka także osób w wieku podeszłym, z upośledzeniem odporności. Choroba szerzy się przede wszystkim w skupiskach ludzkich (np. w żłobkach, przedszkolach, internatach, domach dziecka, domach opieki społecznej, szpitalach). Zachorowania endemiczne obserwuje się w miejscach gęsto zaludnionych, szczególnie wśród ludności o niskim statusie ekonomicznym.
Głównym objawem świerzbu jest świąd, nasilający się szczególnie pod wpływem wzrostu temperatury ciała, np. w nocy po przykryciu ciała. Świąd zakłóca sen, uniemożliwia wypoczynek nocny, co powoduje rozdrażnienie i zmęczenie chorego. Taki stan może zaburzać codzienne funkcjonowanie i zmniejszać wydajność w pracy lub w uczeniu się.
- charakterystyczne nory świerzbowcowe – kilkumilimetrowe korytarzyki w naskórku, głównie na bocznych powierzchniach palców, w fałdach skórnych, na pośladkach, czasami trudno jest je znaleźć,
- liczne, rozsiane grudki, nadżerki, strupki oraz ślady po drapaniu. Zmiany te nie występują między łopatkami, na głowie, na podeszwach stóp i powierzchni dłoniowej rąk. U mężczyzn na mosznie i prąciu mogą występować swędzące guzki. U kobiet często zajęte są brodawki sutkowe.
Objawy chorobowe są szczególnie nasilone u osób z zaniedbaniami higienicznymi, ale również u osób w stanie immunosupresji lub z atopowym zapaleniem skóry.
