U nas zapłacisz kartą
"Zagrożenie raka skóry na głowie"
Rak podstawnokomórkowy (carcinoma basocellulare)
Rak podstawnokomórkowy (carcinoma basocellulare) jest jednym z najczęstszych nowotworów skóry. To rak o miejscowej złośliwości, tzn. cechuje go powolny przebieg – rozrasta się miejscowo, naciekając podłoże i może wywołać zniszczenie tkanek otoczenia. Rak podstawnokomórkowy niezwykle rzadko powoduje przerzuty (jeden przerzut na 4000 raków). Częściej występuje u osób w starszym wieku. Objawem raka podstawnokomórkowego jest perełkowaty guzek o błyszczącej i gładkiej powierzchni. Guzek taki może się rozrastać odśrodkowo, tworząc większą zmianę. Raki podstawnokomórkowe zwykle są umiejscowione na twarzy – głównie na czole, w okolicach oczodołów i nosa, na plecach, rzadziej na kończynach górnych i dolnych. Wyróżnia się kilka odmian raków podstawnokomórkowych.
Fot. Rak podstawnokomórkowy (owrzodzenie w okolicy ciemieniowej skóry owłosionej głowy)
Jakie są nowotwory głowy i szyi? Gdzie są umiejscowione?
Schorzenia zaliczanej do opisywanej grupy to raki:
- Wargi - rocznie w Polsce stwierdza się około 400 zachorowań i 100 zgonów z tego właśnie powodu, przewaga płci męskiej nad żeńską wynosi w tym przypadku 3,5:1 (dane: A. Kawecki i inni),
- Jamy ustnej - 1100 nowych przypadków rocznie i aż 700 zgonów, 3 krotnie częściej na tę chorobę zapadają mężczyźni,
- Części ustnej gardła - także stosunkowo częsty (1100 zachorowań) i śmiercionośny (560 zgonów), pięć razy częściej wykrywany u mężczyzn,
- Nosowej części gardła - rzadki, ale bardzo groźny (180 zachorowań, 130 zgonów), także i w tym przypadku zagrożenie u płci męskiej jest większe, niż u żeńskiej, ale różnica ta nie jest aż tak wyraźna (niespełna 2:1),
- Krtaniowej części gardła - rocznie rozpoznawany u 370-380 osób, przede wszystkim mężczyzn. Jest to najgorzej rokujący ze wszystkich nowotworów tej części ciała, zdecydowana większość pacjentów umiera przed upływem pięciu lat,
- Krtani - najczęstszy i jeden z najgroźniejszych z całej grupy raków głowy i szyi. Rocznie w Polsce zapada na niego około 2 tysięcy osób, a 1,6 tysiąca umiera. U mężczyzn spotykany aż 7 razy częściej niż u kobiet. Ze względu na szczegółową lokalizację w obrębie krtani, wyróżnia się nowotwory głośni, nadgłośni i podgłośni,
- Zatok przynosowych oraz jamy nosa - rzadki (170 nowych przypadków rocznie, 70 zgonów). W przeciwieństwie do większości pozostałych, liczba zachorowań nie różni się pod względem płci. Także i w tym przypadku dominują raki płaskonabłonkowe, ale znacząco rośnie udział nowotworów gruczołowych,
- Gruczołów ślinowych - rocznie dotyka około 340 osób w Polsce, a zabija 190. Jeden z dwóch, które w równym stopniu dotykają mężczyzn i kobiety. Występuje w bardzo różnych lokalizacjach - może zaatakować ślinianki przyuszne, podżuchwowe, jamy ustnej, ustnej części gardła, zatok przynosowych). Ma też bardzo różną postać histopatologiczną (od form relatywnie mało złośliwych po bardzo inwazyjne).
Leczenie nowotworów głowy i szyi
Leczenie raka głowy i szyi zależy od wielu czynników, takich jak lokalizacja, charakter i zaawansowanie zmian, a także obecność przerzutów oraz wiek chorego. Nie ma jednej ogólnie przyjętej strategii dla wszystkich tego typu schorzeń, decyzję odnośnie konkretów powinien każdorazowo podejmować szeroki zespół specjalistów, oczywiście konsultując zamiary z samym pacjentem. W ogólnym zarysie można powiedzieć, że:
- Przy nowotworach I i II stopnia, a więc stosunkowo mało zaawansowanych, w zależności od konkretnej choroby stosuje się alternatywnie leczenie chirurgiczne, radioterapię ogólną lub brachyterapię, która jest szczególnym typem naświetlania polegającym na umieszczeniu źródła promieniowania w bezpośrednim sąsiedztwie komórek nowotworowych.
- Nowotwory III i IV stopnia wymagają leczenia skojarzonego. Oprócz wycięcia zmian rakowych wraz z dużym zapasem otaczających je tkanek, pacjenci poddawani są dodatkowo radioterapii albo radiochemioterapii.
- U chorych z rakiem nawrotowym albo uogólnionym głowy i szyi istnieje możliwości skorzystania z tzw. immunoterapii w ramach programów lekowych. Jest to innowacyjna metoda polegająca na stymulacji układu odpornościowego do tego, by zaczął on rozpoznawać komórki nowotworowe jako obce i zainicjował produkcję wymierzonych w nie przeciwciał.
Czy leczenie to jest skuteczne? Onkologia ma w tym wymiarze ograniczone możliwości. Głównym czynnikiem wpływającym na rokowania jest stopień zaawansowania występujących zmian. Jak podaje portal zwrotnikraka.pl:
W związku ze szczegółową lokalizacją nowotworów głowy i szyi pacjenci muszą się liczyć też z tym, że leczenie chirurgiczne wpłynie wydatnie na wygląd fizyczny, a także może zaburzać funkcjonalność układów oddechowego i pokarmowego. Dlatego w dalszych etapach terapii często wykonuje się dodatkowo operacje rekonstruujące utracone części ciała.
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia?
Pacjentowi zaleca się wizyty kontrolne zgodnie z zaleceniami lekarza. Zwykle obejmują one kontrole w okresie po zabiegu operacyjnym, a następnie co 3 miesiące w ciągu pierwszego roku oraz co 6 miesięcy w ciągu kolejnych lat. Ważne jest samobadanie, czyli oglądanie samodzielnie skóry przez pacjenta i w razie zauważenia niepokojących zmian niezwłoczne zgłoszenie się do lekarza.
Ze względu na fakt, że promieniowanie słoneczne jest najważniejszym czynnikiem sprzyjającym powstawaniu raka skóry, głównym celem profilaktyki jest ograniczenie ekspozycji na UV, które powinno polegać na stosowaniu preparatów z filtrami przeciwsłonecznymi, ubrań ochronnych, ograniczeniu czasu spędzanego na wolnym powietrzu w godzinach największego nasłonecznienia i przebywanie w cieniu. W ciągu ostatnich 30 lat odkryto wiele mechanizmów mających wpływ na powstawanie różnych nowotworów skóry. Odkrycia te przyczyniły się do stworzenia środków ochronnych i chemioprewencyjnych, które zwiększają możliwości zapobiegania nowotworom.
Chemioprewencja to dziedzina powstała w wyniku oddziaływania wiedzy odnoszącej się do: kancerogenezy (powstawania komórek nowotworowych), biologii komórki, badań przesiewowych w kierunku raka lub wczesnego jego wykrywania. Na podstawie badań wiadomo, że selen chroni przed wystąpieniem raka podstawnokomórkowego, a retinoidy przed rogowaceniem słonecznym. Coraz popularniejszą formą zapobiegania nowotworom skóry jest zażywanie polifenoli (zawartych np. w zielonej herbacie), które mają właściwości antyoksydacyjne.
Najważniejszym elementem profilaktyki raka skóry jest unikanie promieniowania UV i maksymalne skrócenie czasu ekspozycji skóry na bezpośrednie promieniowanie słoneczne. Stosowanie preparatów przeciwsłonecznych jako pierwszej linii obrony przeciwnowotworowej oparte jest na wynikach kontrolowanych badań przeprowadzonych u pacjentów z dużym ryzykiem rozwoju raka, które wykazały, że codzienne używanie produktów o szerokim spektrum ochrony zmniejszyło liczbę zmian typu rogowacenia słonecznego.
Czym są nowotwory głowy i szyi?
Nowotwory głowy i szyi stanowią szeroką grupę schorzeń onkologicznych, obejmujących przede wszystkim układ oddechowy oraz pokarmowy, a także narząd słuchu oraz inne struktury zlokalizowane powyżej obojczyków. Wbrew pierwszym skojarzeniom, nie należy ich jednak utożsamiać z guzami mózgu, czy rakami skóry głowy, zaliczanymi do innej kategorii.
Co ważne, choć generalnie nie każdy nowotwór jest rakiem, w tej właśnie grupie pojęcia te de facto są synonimiczne - we wszystkich tych przypadkach mówi się o raku głowy i szyi.
Płaskonabłonkowe raki głowy i szyi stanowią około 5 procent wszystkich rozpoznawanych w Polsce nowotworów złośliwych, przy czym zauważa się wyraźną nadreprezentację u mężczyzn (7 proc.) i stosunkowo rzadsze występowanie u kobiet (1 proc.). Każdego roku zapada na nie w Polsce 6 tysięcy osób, a przeciętnie umiera 3,8 tysiąca (dane: A. Kawecki i inni). Podobne są statystyki dla innych krajów europejskich oraz USA.
Szczyt zachorowań na większość tego typu nowotworów przypada na okres po 45 roku życia. Wyjątek stanowi rak nosowej części gardła, gdzie największą zachorowalność notuje się w przedziale 15-35 lat oraz po 50 urodzinach.
