U nas zapłacisz kartą
"Zagrożenie raka skóry na głowie"
Czym są nowotwory głowy i szyi?
Nowotwory głowy i szyi stanowią szeroką grupę schorzeń onkologicznych, obejmujących przede wszystkim układ oddechowy oraz pokarmowy, a także narząd słuchu oraz inne struktury zlokalizowane powyżej obojczyków. Wbrew pierwszym skojarzeniom, nie należy ich jednak utożsamiać z guzami mózgu, czy rakami skóry głowy, zaliczanymi do innej kategorii.
Co ważne, choć generalnie nie każdy nowotwór jest rakiem, w tej właśnie grupie pojęcia te de facto są synonimiczne - we wszystkich tych przypadkach mówi się o raku głowy i szyi.
Płaskonabłonkowe raki głowy i szyi stanowią około 5 procent wszystkich rozpoznawanych w Polsce nowotworów złośliwych, przy czym zauważa się wyraźną nadreprezentację u mężczyzn (7 proc.) i stosunkowo rzadsze występowanie u kobiet (1 proc.). Każdego roku zapada na nie w Polsce 6 tysięcy osób, a przeciętnie umiera 3,8 tysiąca (dane: A. Kawecki i inni). Podobne są statystyki dla innych krajów europejskich oraz USA.
Szczyt zachorowań na większość tego typu nowotworów przypada na okres po 45 roku życia. Wyjątek stanowi rak nosowej części gardła, gdzie największą zachorowalność notuje się w przedziale 15-35 lat oraz po 50 urodzinach.
Rak podstawnokomórkowy skóry
Rak podstawnokomórkowy skóry (carcinoma basocellulare) to najczęściej występująca postać raka skóry, stanowi około 75% przypadków. W zdecydowanej większości jego lokalizacja obejmuje skórę głowy i szyi.
Rozwija się w skórze powiek, czoła, nosa, policzków, nigdy na stopach, dłoniach czy błonach śluzowych. Rak przydatków skóry występuje równie często u mężczyzn, jak i kobiet, najczęściej po 60 roku życia.
Cechą charakterystyczną raka podstawnokomórkowego skóry jest brak przerzutów odległych oraz miejscowa złośliwość. Eksperci wyróżniają dwie odmiany tej choroby – pierwsza rozwija się wolno, nie nacieka w głąb, a leczenie daje dobre efekty. Druga odmiana raka podstawnokomórkowego skóry jest bardziej agresywna, ma zdolność do naciekania, niszczenia tkanek, jest wrzodziejąca i często nawraca, co utrudnia wyleczenia.
Chłoniak skóry typu T (ziarniniak grzybiasty, Mycosis fungoides)
To rzadki nowotwór skóry. występuje u osób między 40. a 60. rokiem życia, częściej u mężczyzn. Jest spowodowany niekontrolowanym rozrostem komórek T w skórze. Najczęstsze typy/rodzaje chłoniaka skórnego T-komórkowego to ziarniniak grzybiasty oraz Zespół Sezary'ego.
Choroba Pageta - we wczesnym etapie choroby na skórze pojawiają się plamy rumieniowe, które wywołują świąd i uczucie pieczenia. Może z nich sączyć się wydzielina. Następnie mogą się pojawić nadżerki (często krwawiące).Zmiany występują zwykle w okolicy zewnętrznych narządów płciowych: srom, odbyt, prącie i worek mosznowy - są to okolice bogate w gruczoły apokrynowe i ekrynowe. Rzadziej nowotwór obejmuje górną część ud, pośladki, pachy i okolicę pępka. Znane są pojedyncze przypadki lokalizacji zmian nowotworowych w obszarach skóry pozbawionych gruczołów apokrynowych np.: w przewodach słuchowych zewnętrznych, na powiekach, w przełyku, w cewce moczowej.
Przyczyny nowotworów głowy i szyi
Jakie są najczęstsze przyczyny nowotworów głowy i szyi? W ogólnym zarysie, najważniejszym czynnikiem ryzyka jest ekspozycja na substancje kancerogenne zawarte w dymie tytoniowym. Dlatego właśnie na schorzenia te najczęściej zapadają palacze papierosów, zarówno czynni, jak też bierni.
Za szczególnie niebezpieczną uważa się kombinację dymu oraz wysokoprocentowego alkoholu - efekt ich wspólnego działania jest synergiczny, a więc większy, niż suma pojedynczych oddziaływań.
Inne typowe przyczyny raków głowy i szyi to między innymi niedostateczna higiena jamy ustnej oraz regularne podrażnienia błon śluzowych spowodowane na przykład przez gorące napoje i posiłki, czy źle dobrane protezy.
Coraz większą rolę przypisuje się też zakażeniom wirusowym. Zagrożenie stanowią zwłaszcza dwa patogeny. Pierwszym z nich jest wirus brodawczaka ludzkiego zwany w skrócie HPV (Human Papilloma Virus). Jest to ważny czynnik ryzyka w szczególności raka ustnej części gardła, a w mniejszym stopniu także nowotworów jamy ustnej oraz krtani. W ostatnich latach notuje się zwiększoną ilość zachorowań na takim właśnie podłożu u coraz młodszych pacjentów, a w dodatku niepalących i niepijących.
Naukowcy wiążą to ze zmianą wzorca zachowań seksualnych na zdecydowanie bardziej swobodny. Zarazek ten jest bowiem przenoszony drogą płciową, nie tylko w czasie zbliżeń waginalnych, ale też oralnych. W tym kontekście niebezpieczne są przede wszystkim te drugie.
Drugim groźnym patogenem jest prawdopodobnie wirus Epsteina-Barr. Jest on obserwowany o znacznej liczby pacjentów cierpiących na raka części nosowej gardła, aczkolwiek jego związek z tym oraz kilkoma innymi rzadkimi nowotworami wciąż jest spekulacyjny. Wiadomo bowiem, że wirusem tym w cyklu życia zaraża się większość ludzi na świecie (bardzo często poprzez pocałunek), a raz zaimplementowany do organizmu pozostaje w nim na zawsze zwykle nie dając żadnych objawów.
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia?
Pacjentowi zaleca się wizyty kontrolne zgodnie z zaleceniami lekarza. Zwykle obejmują one kontrole w okresie po zabiegu operacyjnym, a następnie co 3 miesiące w ciągu pierwszego roku oraz co 6 miesięcy w ciągu kolejnych lat. Ważne jest samobadanie, czyli oglądanie samodzielnie skóry przez pacjenta i w razie zauważenia niepokojących zmian niezwłoczne zgłoszenie się do lekarza.
Ze względu na fakt, że promieniowanie słoneczne jest najważniejszym czynnikiem sprzyjającym powstawaniu raka skóry, głównym celem profilaktyki jest ograniczenie ekspozycji na UV, które powinno polegać na stosowaniu preparatów z filtrami przeciwsłonecznymi, ubrań ochronnych, ograniczeniu czasu spędzanego na wolnym powietrzu w godzinach największego nasłonecznienia i przebywanie w cieniu. W ciągu ostatnich 30 lat odkryto wiele mechanizmów mających wpływ na powstawanie różnych nowotworów skóry. Odkrycia te przyczyniły się do stworzenia środków ochronnych i chemioprewencyjnych, które zwiększają możliwości zapobiegania nowotworom.
Chemioprewencja to dziedzina powstała w wyniku oddziaływania wiedzy odnoszącej się do: kancerogenezy (powstawania komórek nowotworowych), biologii komórki, badań przesiewowych w kierunku raka lub wczesnego jego wykrywania. Na podstawie badań wiadomo, że selen chroni przed wystąpieniem raka podstawnokomórkowego, a retinoidy przed rogowaceniem słonecznym. Coraz popularniejszą formą zapobiegania nowotworom skóry jest zażywanie polifenoli (zawartych np. w zielonej herbacie), które mają właściwości antyoksydacyjne.
Najważniejszym elementem profilaktyki raka skóry jest unikanie promieniowania UV i maksymalne skrócenie czasu ekspozycji skóry na bezpośrednie promieniowanie słoneczne. Stosowanie preparatów przeciwsłonecznych jako pierwszej linii obrony przeciwnowotworowej oparte jest na wynikach kontrolowanych badań przeprowadzonych u pacjentów z dużym ryzykiem rozwoju raka, które wykazały, że codzienne używanie produktów o szerokim spektrum ochrony zmniejszyło liczbę zmian typu rogowacenia słonecznego.
