U nas zapłacisz kartą
Rak skóry według klasyfikacji ICD-10
Rak podstawnokomórkowy skóry
Rak podstawnokomórkowy to rosnący powoli miejscowo złośliwy nowotwór skóry wywodzący się z nierogowaciejących komórek warstwy podstawnej naskórka, występujący głównie u przedstawicieli rasy białej (osoby o fototypie skóry według definicji World Health Organization I–IV). Rośnie przede wszystkim na odkrytych częściach ciała (głowa, szyja), ale może się rozwinąć na dowolnym obszarze ciała, w tym także w obrębie błon śluzowych. Nowotwór ten w praktyce nie jest źródłem przerzutów odległych i nie zajmuje regionalnych węzłów chłonnych.
Jego charakter (określany przez lekarzy jako „złośliwość miejscowa”) sprawia, że niektóre jego postaci – jeśli nie podejmie się właściwego leczenia – powoli niszczą coraz większy obszar przyległej skóry oraz położne głębiej struktury ciała (np. chrząstkę nosa lub małżowiny usznej albo kości czaszki). Nieleczone, zaniedbane zmiany naciekają sąsiadujące elementy kostne, chrzęstne, naczyniowe, nerwowe albo gałkę oczną. W obrębie dużych, owrzodziałych zmian może dochodzić do trudnych do opanowania krwotoków.
Na zdjęciu przedstawiono przykład zaawansowanego raka podstawnokomórkowego o wieloletnim przebiegu. Trzeba podkreślić, że leczenie raka o takim stopniu zaawansowania jest trudne zarówno dla lekarza, jak i dla pacjenta, dlatego warto zacząć terapię, zanim nowotwór rozwinie się do dużych rozmiarów – proces leczenia jest wówczas prostszy i mniej dokuczliwy dla chorego, a i szanse na pełne wyleczenie są większe.
Fot. 1. Rozległy rak podstawnokomórkowy niszczący znaczny obszar skóry karku i naciekający położone głębiej tkanki. Leczenie w takim przypadku jest trudne, dlatego w przypadku podejrzanej zmiany skórnej nie należy czekać, aż rozwinie się ona do podobnych rozmiarów, tylko bez zbędnej zwłoki zgłosić się do lekarza rodzinnego, onkologa lub dermatologa! (Zdjęcie ze zbiorów autora)
Rak skóry – rokowanie
Rokowanie uzależnione jest od umiejscowienia, grubości, wielkości oraz stopnia zróżnicowania nowotworu. W przypadku raka podstawnokomórkowego wyleczenie jest możliwe w ponad 95% przypadków. Większość miejscowych nawrotów choroby można usunąć bez większych problemów. Chociaż zwykle ten typ nowotworu prawie nigdy nie ulega uogólnieniu (nie daje przerzutów), to należy zwrócić uwagę na fakt, że istnieje możliwość, choć niezwykle rzadko, agresywnego przebiegu tej choroby nawet z przerzutami.
W przypadku raka kolczystokomórkowego rozwijającego się na podłożu rogowacenia świetlnego w obrębie skóry narażonej na promieniowanie słoneczne rokowanie jest dobre. Najwyższy stopień złośliwości występuje w przypadku rozwoju raka kolczystokomórkowego na podłożu blizn, przewlekłych stanów zapalnych, w miejscach drażnionych. Przy zajęciu okolicznych węzłów chłonnych 5-letnie przeżycie notuje się u 20–25% pacjentów. Gorzej rokują również zmiany występujące na czerwieni wargowej, na prąciu lub sromie, chociaż za najgorszą lokalizację uważa się błonę śluzową jamy ustnej.
Jak często występuje rak skóry z komórek Merkla?
Zachorowania na raka skóry z komórek Merkla są bardzo rzadkie. Częściej występuje u ludności rasy białej. Dotyczy przeważnie osób starszych w 8. dekadzie życia (średnia wieku oceniana jest na 69 lat). Ponad dwukrotnie częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet.
Za główne czynniki ryzyka wystąpienia raka skóry z komórek Merkla uważa się ekspozycję na promieniowanie słoneczne, promieniowanie UVA, np. u chorych na łuszczycę leczonych PUVA-terapią, kontakt z arsenem oraz stany niedoborów immunologicznych (po zabiegach przeszczepienia narządów, u chorych zakażonych HIV oraz po przebytej radioterapii).
Rak z komórek Merkla często współistnieje z chorobami nowotworowymi, takimi jak choroba Hodgkina, chłoniak B-komórkowy, przewlekła białaczka limfatyczna, rak piersi, rak jajnika, rak pęcherza moczowego i rak krtani. Znaczny wzrost częstości występowania raka z komórek Merkla u chorych w stanie immunosupresji może wskazywać na jego infekcyjne tło. W literaturze istnieją doniesienia na temat możliwej roli wirusa, należącego do poliomawirusów, w etiopatogenezie raka z komórek Merkla. Wirus ten nazwano Merkel cell polyomavirus (MCPyV lub MCV).
Jakie są sposoby leczenia raka skóry z komórek Merkla?
- I stopień – choroba zlokalizowana miejscowo. W tym stadium występuje 70–80% przypadków w momencie rozpoznania.
- II stopień – zajęcie regionalnych węzłów chłonnych – stwierdza się u 10–30% pacjentów w momencie rozpoznania.
- III stopień – obecność przerzutów odległych – u 1–4% chorych w momencie rozpoznania.
Chorzy w I i II stopniu zaawansowania są leczeni radykalnie (z intencją pełnego wyleczenia), leczenie w III stopniu leczenie ma charakter jedynie paliatywny. W I i II stopniu zaawansowania podstawową metodą leczenia jest chirurgia. W I stopniu zaawansowania usuwa się ognisko pierwotne z 2–3 cm marginesem. W przypadku braku możliwości uzyskania odpowiedniego marginesu, a tak jest często przy lokalizacji zmian w terenie głowy i szyi, należy zastosować uzupełniające leczenie napromienianiem z objęciem regionalnych węzłów chłonnych.
W II stopniu stosuje się zabieg polegający na usunięciu zmiany wraz z regionalnymi węzłami chłonnymi i uzupełniające leczenie napromienianiem. W przypadku, gdy zabieg nie jest radykalny i nie ma możliwości jego poszerzenia, zwiększa się dawkę napromieniania, stosując brachyterapię, a niektóre ośrodki zalecają chemioterapię.
W III stopniu zaawansowania leczenie ma charakter wyłącznie paliatywny i stosuje się wówczas z reguły chemioterapię oraz leczenie napromienianiem przerzutów w lokalizacji, w której występują.
Chemioterapię stosuje się również w przypadku przerzutów do węzłów chłonnych i gdy dojdzie do nawrotu miejscowego, a nie ma już możliwości leczenia chirurgicznego czy leczenia napromienianiem.
Czy rak podstawnokomórkowy występuje często?
Rak podstawnokomórkowy jest najczęstszym nowotworem skóry. Każdego roku zapada na niego 100–800 osób w przeliczeniu na grupę 100 000 osób rasy białej. Zachorowalność jest największa w Australii, bowiem jednym z głównych czynników ryzyka zachorowania jest promieniowanie słoneczne (szczególnie ultrafioletowe), zwłaszcza jeśli narażenie na działanie słońca było intensywne już od dzieciństwa.
Rak podstawnokomórkowy występuje przede wszystkim u osób starszych (bo szkodliwe działanie słońca kumuluje się na przestrzeni całego życia), częściej u mężczyzn o jasnej karnacji skóry. Podobnie jak w przypadku wielu innych nowotworów, jednym z istotnych czynników ryzyka jest przewlekłe osłabienie odporności (dlatego wiele nowotworów skóry częściej występuje u osób po przeszczepieniach narządów – osoby te zazwyczaj przewlekle zażywają leki upośledzające sprawne działanie układu odpornościowego).