U nas zapłacisz kartą
Ostra reakcja alergiczna - Objawy, Przyczyny i Sposoby Leczenia
Wstrząs anafilaktyczny (anafilaksja) – postępowanie, przyczyny, objawy, leczenie. Jak groźny jest wstrząs anafilaktyczny?
Wstrząs anafilaktyczny to nagła i zagrażająca życiu reakcja organizmu na obcą substancję, wymagająca szybkiego i zdecydowanego działania. Co wywołuje wstrząs anafilaktyczny i jak go rozpoznać? W jaki sposób leczy się anafilaksję i jak jej zapobiec?
- Co to jest anafilaksja?
- Umów się do lekarza rodzinnego
- Przyczyny anafilaksji
- Objawy wstrząsu anafilaktycznego
- Co zrobić w razie wstrząsu anafilaktycznego?
- Leczenie anafilaksji
- Czy jest możliwe wyleczenie anafilaksji?
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia?
Najważniejszym elementem postępowania u chorego, który przebył wstrząs jest ustalenie, co go spowodowało. Z reguły wymaga to skierowania do alergologa.
Po opanowaniu objawów wstrząsu lekarz może pobrać krew w celu oceny tzw. swoistych przeciwciał w razie podejrzenia uczulenia na jakiś alergen, przeciwko któremu skierowane są te przeciwciała. Testy skórne z alergenami (jeśli lekarz uzna, że należy je zastosować) wykonuje się zwykle po około 3–4 tygodniach. Wcześniej mogą wypaść fałszywie ujemnie – to znaczy, że pomimo obecności uczulenia testy te go nie wykażą.
W specjalistycznych ośrodkach niekiedy wykonuje się tzw. próby prowokacyjne (polegają na ostrożnym podaniu np. niewielkiej ilości pokarmu podejrzewanego o wywołanie objawów anafilaksji i obserwowanie, jakie wywoła on objawy, w razie ich obecności chory otrzymuje natychmiast leczenie).
Oczywiste jest, że chory musi unikać znanych sobie czynników, które doprowadziły do powstania wstrząsu (zobacz tabelę poniżej). W razie rozpoznania którejś z chorób z kręgu alergii powinien regularnie kontrolować się i stosować do jego zaleceń. W przypadku uczulenia na jady owadów błonkoskrzydłych zaleca się odczulanie na ich jad.
Pacjent powinien nosić przy sobie zawsze preparat adrenaliny (np. w amułkostrzykawce) oraz pisemną informację na co jest uczulony (wpisanie odpowiedniej informacji medycznej na kartce noszonej wraz z dokumentem tożsamości lub na noszonej bransoletce). W Polsce dostępne są następujące preparaty adrenaliny w autowstrzykiwaczu lub ampułkostrzykawce: EpiPen Jr., Epipen Senior, Adrenalina WZF.
Co robić w razie wystąpienia objawów?
Każdy chory (a także jego bliscy czy przyjaciele) powinni być przeszkoleni w zakresie podawania adrenaliny (a nawet zasad pierwszej pomocy). Wykazano, że najważniejszą przyczyną śmierci z powodu wstrząsu anafilaktycznego jest opóźnienie podania adrenaliny do czasu przybycia karetki pogotowia ratunkowego. Jest to bardzo ważne, ponieważ tylko około 10% reakcji anafilaktycznych ma miejsce w placówkach medycznych.
Adrenalina, która naturalnie wydziela się w naszym organizmie w sytuacji zagrożenia czy stresu, silnie go mobilizuje. Kurczy naczynia krwionośnie, dzięki czemu wzrasta ciśnienie tętnicze, zmniejsza obrzęk tkanek i zmniejsza wydzielanie substancji zapalnych z komórek tucznych, a zatem odwraca skutki wstrząsu anafilaktycznego.
- Na początku należy szybko przerwać narażenie na czynnik, który wywołał wstrząs, np. usunąć żądło owada.
- Następnie pacjent musi sobie podać sam adrenalinę domięśniowo w udo (lub podaje ją inna przeszkolona osoba).
Diagnostyka pokrzywki
Diagnostyka pokrzywki jest skomplikowana i czasochłonna, a i tak w przypadku pokrzywki przewlekłej jej przyczynę udaje się ustalić jedynie u około 20% chorych. Niektórzy badacze uważają, że rozpoznanie ostrej pokrzywki nie wymaga przeprowadzenia badań.
Wstępna diagnostyka pokrzywki przewlekłej obejmuje oznaczenie skierowanie pacjenta na badania krwi – oznaczenie OB lub CRP (badania te oceniają ogólnie obecność stanu zapalnego w organizmie), morfologii z rozmazem, prób wątrobowych, badania moczu, niekiedy oceny czynności tarczycy. Testy skórne lub kontaktowe z alergenami czy też badanie poziomu IgE we krwi wykonuje się u chorych z pokrzywką ostrą czy przewlekłą, którzy mieli w przeszłości pokrzywkę po kontakcie z jakimś alergenem.
Niekiedy lekarz na podstawie wywiadu i obecności innych objawów decyduje się na rzadsze badania: eozynofilię krwi oraz testy w kierunku tzw. chorób autoimmunologicznych, tarczycy, wirusowych zakażeń wątroby i innych schorzeń. U niektórych chorych wykonuje się tzw. test skórny z własną surowicą chorego. Wcześniej pobiera się od chorego jego własną krew, oddziela krwinki od reszty krwi, dzięki czemu pozostaje tzw. surowica – płyn, który nakłada się na nakłutą skórę przedramienia, podobnie jak przy testach skórnych z alergenami. Pojawienie się bąbla oznacza, że we krwi chorego obecne są przeciwciała – mają one znaczenie w powstawaniu pokrzywki. W ośrodkach specjalistycznych niekiedy wykonuje się próby prowokacyjne z pokarmem lub lekiem (a także z czynnikami powodującymi pokrzywki fizykalne).
Niekiedy konieczne jest wykonanie biopsji skóry – czyli wycięcie kilkumilimetrowego jej wycinka i zbadanie pod mikroskopem.
Jakie są przyczyny występowania pokrzwki?
Podział ze względu na przyczynę pokrzwykę dzielimy na: pokrzywkę samoistną (ostrą i przewlekłą) oraz pokrzywkę indukowaną.
Pokrzywka ostra i przewlekła
Pokrzywkę dzieli się na pokrzywkę ostrą (kiedy zmiany skórne pojawiają się i ustępują w ciągu 6 tyg.) oraz przewlekłą (kiedy zmiany skórne trwają dłużej niż 6 tyg.). U większości osób pokrzywka ma charakter ostry i ustępuje przed upływem 6 tygodni.
Pokrzywka ostra jest najczęściej wywołana alergią lub lekami. Z kolei w pokrzywce przewlekłej aż w 80–95% przypadków nie udaje się odnaleźć czynnika odpowiedzialnego za jej występowanie (wbrew temu co sądzą pacjenci, rzadko wywołuje ją alergia).
W tabeli 1 zestawiono czynniki najczęściej wywołujące pokrzywkę, ale warto wiedzieć, że taka reakcja może pojawić się w odpowiedzi także na inne, rzadsze czynniki.
Pokrzywka alergiczna, niealergiczna i fizykalna
Pokrzywka może mieć charakter alergiczny (np. w razie uczulenia na alergeny kota) lub niealergiczny (w razie reakcji na niektóre leki). Tak zwane pokrzywki fizykalne wywołują czynniki fizyczne, takie jak zimno, ucisk czy światło słoneczne. Pokrzywki mogą się pojawić także u chorych z zakażeniami (np. wirusowymi zakażeniami wątroby), nowotworami, chorobami autoimmunologicznymi (np. w autoimmunologicznym zapaleniu tarczycy, toczniu rumieniowatym układowym) i innymi chorobami.
Jeśli pokrzywka spowodowana jest alergią, to do jej powstania przyczynia się reakcja IgE-zależna i wydzielanie różnych substancji z tzw. komórek tucznych (zwłaszcza histaminy, która jest główną przyczyną powstawania bąbli, zaczerwienienia, obrzęku i świądu skóry – zobacz: Mechanizmy alergii). Przyczyny powstawania pokrzywki przewlekłej są słabo poznane.
| Wybrane przyczyny pokrzywki | |
|---|---|
| Czynnik mogący wywołać pokrzywkę | Przykłady |
| alergeny wziewne i kontaktowe | pyłki roślin (a zwłaszcza przypominające je alergeny zjadanych owoców czy warzyw – zespół alergii jamy ustnej), lateks, pokarmy (np. orzechy, ryby, skorupiaki), substancje chemiczne (np. penicylina, formaldehyd w odzieży, żywice, ślina zwierząt, meduzy, nadsiarczan amonu w kosmetykach, pokarmach i odzieży) |
| leki | niesteroidowe leki przeciwzapalne (aspiryna, ibuprofen, ketoprofen, naproksen i inne) pyrazolony antybiotyki (penicylina, cefalosporyny, aminoglikozydy, tetracyklina i inne) inne: środki kontrastowe z jodem używane w radiologii, narkotyczne środki przeciwbólowe (kodeina, morfina) inne leki (wywołać pokrzywkę może prawie każdy lek) |
| pokarmy i dodatki do pokarmów | alergiczna: u dorosłych – orzeszki ziemne, laskowe, ryby i skorupiaki u dzieci – jaja kurze, mleko krowie, orzechy ziemne, laskowe, pszenica, soja niealergiczna: truskawki, ser, szpinak, bakłażan, owoce morza dodatki do pokarmów (benzoesan, siarczyny, glutaminian sodu, barwniki) zakażenia bakteryjne lub pasożytnicze, np. niektórych ryb |
| jady owadów błonkoskrzydłych | jad pszczoły, osy, szerszenia, mrówek |
| fizykalne | z zimna z ucisku wibracyjna cieplna wodna słoneczna cholinergiczna (drobne bąble pojawiające się po wysiłku lub ogrzaniu ciała) wysiłkowa |
