U nas zapłacisz kartą
Rakowiak złośliwy (plama soczewicowata złośliwa)
Skąd biorą się plamy soczewicowate?
Plama lentigo może być zarówno wrodzona, jak i nabyta. W pierwszym przypadku czynnikiem jej powstania jest genetyka: zmiany soczewicowate mogą mieć formę znamion, które dziedziczymy po rodzicach.
Drugi rodzaj, plamy soczewicowate nabyte, powstaje wskutek ekspozycji skóry na promieniowanie UV lub starzenia się organizmu.
- Plamy soczewicowate posłoneczne pojawiają się, gdy skóra jest intensywnie wystawiania na działanie słońca. Wówczas dochodzi do naturalnego mechanizmu obronnego, jakim jest produkcja barwnika – melaniny. Miejscowe nagromadzenie jej doprowadza do ciemniejszych przebarwień.
- Plamy soczewicowate starcze powstają wraz ze starzeniem się organizmu i mają nieodwracalny charakter. U osób w wieku podeszłym można zauważyć je m.in. na dłoniach czy twarzy.
Jakie są sposoby leczenia?
W przypadku piegów nie ma żadnej potrzeby ich leczenia. W zupełności wystarcza odpowiednia ochrona przed słońcem.
Leczenie plamy soczewicowatej zwykłej nie jest konieczne. Również w przypadku plam soczewicowatych słonecznych (starczych) leczenie nie jest konieczne, a wystarczy jedynie skuteczna ochrona przed słońcem. Ze względów kosmetycznych można ewentualnie stosować zabiegi krioterapii, rzadko preparaty zmniejszające pigmentację (mogą jednak spowodować odbarwione plamy na skórze).
Znamiona barwnikowe zwykle nie wymagają leczenia, ale z uwagi na pewne ryzyko przekształcenia się w czerniaka można je wycinać ze skóry, zwłaszcza jeśli znajdują się w miejscu narażonym stale na mechaniczne podrażnienia. Znamiona dysplastyczne (atypowe) usuwa się i poddaje badaniom histopatologicznym.
Prawdopodobieństwo zezłośliwienia znamion błękitnych jest wprawdzie małe, mimo to można je profilaktycznie usuwać.
Melanoza skórna lub melanoza oczno-skórna (znamię Oty) są zmianami rozległymi i nie ma możliwości ich usunięcia w całości. U 1:400 osób z melanozą oczno-skórną, zwłaszcza rasy kaukaskiej, rozwija się czerniak błony naczyniowej, dlatego chorzy ci wymagają ścisłej obserwacji klinicznej przez okulistę. Ponadto u tych chorych większe jest także ryzyko rozwoju jaskry barwnikowej (jaskry wtórnej otwartego kąta przesączania, zob. Jaskra barwnikowa).
W przypadku plamy soczewicowatej złośliwej (melanotyczna plama Hutchinsona) konieczne jest wycięcie jej z dużym marginesem tkanek oraz wykonanie biopsji z mapowaniem różnych obszarów do monitorowania brzegów plamy. Wynika to z faktu, że nieprawidłowe komórki znajdują się daleko poza widocznymi klinicznie granicami plamy soczewicowatej złośliwej. Następnie konieczna jest ścisła obserwacja chorego pod kątem nawrotów.
W przypadku czerniaka złośliwego podstawowe leczenie polega na wycięciu chirurgicznym guza z odpowiednim marginesem tkanki i badaniu regionalnych węzłów chłonnych. Niekiedy stosuje się tzw. biopsję węzła wartowniczego (zob.). Szczegóły dotyczące leczenia uzupełniającego przekraczają zakres tego opracowania i znajdują się w podręcznikach onkologii i/lub dermatologii.
Kto jest podatny na plamy soczewicowate?
Plamy lentigo dotyczą przede wszystkim osób z jasną karnacją. Osoby z cerami śniadymi doświadczają ich zdecydowanie rzadziej, ze względu na wyższy poziom melaniny w skórze. Ryzyko powstawania plam soczewicowatych rośnie wraz z wiekiem.
Łagodna plama soczewicowata jest płaska, ma do 1 cm średnicy i równe brzegi. Może mieć kolor od jasnobrązowego do brunatnego. Jeśli plama lentigo odbiega od tego opisu, warto skonsultować ją z dermatologiem.
Dowiedziono, że istnieje odmiana plam lentigo, które wykazują potencjał transformacji w czerniaka skóry. Tego typu plamy soczewicowate wyróżniają się ciemniejszym zabarwieniem, nierówną powierzchnią oraz poszarpanymi krawędziami. Wzmożoną czujność powinna wywołać także zmiana, która piecze, swędzi bądź krwawi.
Jeśli zauważysz u siebie podobną zmianę skórną, jak najszybciej skonsultuj się z dermatologiem. Proste i bezbolesne badanie – dermatoskopia – wykaże, czy zmiana zdradza symptomy złośliwości.
Jak często występuje?
Wśród łagodnych zmian w okolicy okołogałkowej znamiona barwnikowe zajmują trzecie miejsce pod względem częstości występowania (po brodawczakach i naskórkowych torbielach wtrętowych). Nie ma precyzyjnych danych statystycznych dotyczących częstości występowania łagodnych zmian barwnikowych skóry powiek (wielu pacjentów nigdy nie zgłasza się z ich powodu do lekarza, a nawet jeśli pacjenci ci są diagnozowani, to nie prowadzi się rejestrów zmian łagodnych). Istnieją tylko informacje o częstości występowania zmian złośliwych, jak czerniak, który stanowi 5% nowotworów skóry. Współczynnik zachorowalności rocznej wynosi w Polsce około 4 przypadki na 100 000 osób w populacji. Jeśli zaś chodzi o skórę powiek, to pierwotny czerniak jest rzadki i stanowi mniej niż 1% złośliwych zmian powieki.
Zmiany barwnikowe są stosunkowo łatwe do zauważenia na skórze powiek i wokół oczu. Podejrzenie budzą wszystkie zmiany barwnikowe powstałe po 20. roku życia, które wykazują: asymetrię w budowie (cecha A – asymetria, ang. asymmetry), nieregularne brzegi (cecha B – brzeg, ang. border irregular), zmienne ubarwienie, tj. obecność ciemniejszych i jaśniejszych obszarów wewnątrz zmiany (cecha C – kolor, ang. color variegated), wielkość przekraczającą średnicę >6 mm (cecha D – średnica, ang. diameter), udokumentowany wzrost lub uszkodzenie naskórka, obecność owrzodzenia na powierzchni lub krwawienie (cecha E – evolving over time).
Czy zmiany soczewicowate mogą być niebezpieczne dla zdrowia?
Czy istnieje niebezpieczeństwo, że powstanie czerniak z plamy soczewicowatej? Niestety plamy soczewicowate mogą przerodzić się w plamy złośliwe, wykazujące progresję do czerniaka. Określenie “plama soczewicowata złośliwa” nie jest precyzyjne, gdyż same w sobie zmiany soczewicowate nie są złośliwe ani groźne. Jednak plama soczewicowata złośliwa w klasyfikacji morfologicznej stanowi jedną z postaci czerniaka złośliwego. Dlatego też plamy te należy obserwować.
Niepokojące są zmiany, które mają ciemniejszą barwę i są wypukłe. Czerniak z plamy soczewicowatej ma powolny przebieg i dobrze rokuje. Dobra wiadomość jest taka, że plama soczewicowata złośliwa pojawia się rzadko.
Czerniak z plamy soczewicowatej najczęściej pojawia się u ludzi, którzy mieszkają w krajach równikowych jak Australia, Nową Zelandia, Floryda, Hawaje, Kalifornia oraz Izrael. Najbardziej narażone są osoby. które mają jasną karnację, piegi, jasne włosy i oczy.
W przypadku braku poprawy lub pogorszenia się stanu zdrowia, koniecznie wybierz się jak najszybciej do lekarza! Powyższe porady są tradycyjnymi, domowymi metodami leczenia, a nie popartą badaniami naukowymi wiedzą medyczną. Stosowanie ich nie może być zatem alternatywą dla skorzystania ze standardowych usług medycznych i konsultacji lekarskich!
