U nas zapłacisz kartą
Jak skutecznie leczyć wyprysk kontaktowy?
Kontaktowe zapalenie skóry (wyprysk kontaktowy): przyczyny, objawy i leczenie
Kontaktowe zapalenie skóry (inaczej wyprysk kontaktowy) to miejscowa skórna reakcją nadwrażliwości w wyniku bezpośredniego kontaktu z określonymi substancjami chemicznymi lub drażniącymi. Wyprysk kontaktowy może mieć podłoże alergiczne, wynikać z podrażnienia, mieć związek z wykonywaną pracą (np. przewlekłym narażeniem dłoni na określoną substancję) lub ze światłem słonecznym. W leczeniu najważniejsze jest unikanie substancji powodujących wyprysk kontaktowy.
Wyprysk kontaktowy to choroba polegająca na tworzeniu się zmian skórnych pod wpływem kontaktu z alergenami kontaktowymi (są to często substancje chemiczne) u uczulonych na nie osób. Czasem potocznie mówi się na wyprysk kontaktowy „egzema”, co nie jest jednoznaczne z kontaktowym zapaleniem skóry, ponieważ słowo egzema oznacza wyprysk, czyli chorobę skóry o podłożu zapalnym niezwiązaną z zakażeniem, w której dochodzi do zapalenia jej wierzchnich warstw (naskórka i warstwy brodawkowatej skóry właściwej). Egzema nie jest więc nazwą konkretnej choroby, tylko określa rodzaj zmian skórnych, które występują w danej chorobie skóry.
- alergiczne – związane z odpowiedzią układu odpornościowego na alergeny,
- z podrażnienia – nie jest to prawdziwe uczulenie i takie zmiany mogą się pojawić u wszystkich osób, które mają kontakt, np. z silnymi substancjami używanymi w środkach czystości, farbami, lakierami, smarami, cementem,
- zawodowe – wywołane przez czynniki szkodliwe w miejscu pracy, w większości przypadków jest to kontaktowe zapalenie skóry (wyprysk kontaktowy) z podrażnienia,
- fotoalergiczne lub fototoksyczne – zapalenie skóry może być wywołane przez alergen lub substancję drażniącą powstającą dopiero po zadziałaniu światła słonecznego.
Jak leczy się wyprysk kontaktowy?
Leczenie kontaktowego zapalenia skóry jest nieco inne w zależności od czynników wywołujących chorobę. Przede wszystkim kluczowe jest właściwe rozpoznanie, ponieważ wyprysk kontaktowy ma podobne objawy do innych schorzeń skóry. Dlatego należy koniecznie zwrócić się do profesjonalnego dermatologa w celu diagnozy.
W przypadku wyprysku alergicznego podstawowe działanie to wyeliminowanie alergenu. W tym celu trzeba go jednak najpierw zidentyfikować, a więc wykonać test płatkowy, czyli badanie, które pozwala potwierdzić nadwrażliwość na daną substancję. Po zidentyfikowaniu wiadomo już, czego należy unikać – skuteczne wyeliminowanie odpowiedzialnego alergenu jest gwarancją powrotu do zdrowia (Śpiewak 2009). Nie zawsze jest to jednak możliwe. W takim wypadku konieczne może okazać się leczenie farmakologiczne, czyli terapia miejscowa steroidami (a jeśli zmiany wypryskowe są rozległe, to nawet leczenie preparatami doustnymi).
Z kolei sprawa z wypryskiem niealergicznym jest nieco prostsza. A to dlatego, że identyfikacja drażniących chemikaliów zwykle jest bardzo łatwa – ból, pieczenie lub dyskomfort pojawiają się w kilka minut po kontakcie. Aby uniknąć kontaktowego wyprysku z podrażnienia, ważna jest odpowiednia higiena oraz przestrzeganie zasad BHP w pracy, czyli np. prawidłowa odzież ochronna. Jeżeli masz alergię na gumę, to pod rękawice ochronne załóż bawełniane rękawiczki. Natomiast po wystąpieniu wyprysku należy przywrócić funkcję ochronną bariery skórnej, np. przy pomocy regenerujących, nawilżających kosmetyków.
Warto pamiętać o starej zasadzie „lepiej zapobiegać, niż leczyć”. W profilaktyce wyprysku kontaktowego szczególnie ważne jest chronienie skóry przed drażniącymi lub alergennymi substancjami.
W codziennych sytuacjach pamiętaj o prawidłowej pielęgnacji i używaniu delikatnych środków myjących i detergentów, a także stosowaniu emolientów, które skutecznie nawilżają i sprzyjają odnowie warstwy rogowej naskórka. Profilaktyka jest istotna, zwłaszcza jeżeli znajdujesz się w grupie ryzyka (tj. masz skórę osłabioną, skłonną do podrażnień lub pracujesz w zawodzie mającym styczność z drażniącymi chemikaliami).
Kontaktowe zapalenie skóry (wyprysk kontaktowy) – przyczyny
- Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry
- nikiel, np. biżuteria, wykończenia odzieży (zamki, guziki), okulary
- chrom (metale, cement, skóra garbowana)
- kobalt (metale, cement)
- formaldehyd (odzież, lakier do paznokci, tworzywa sztuczne)
- substancje zapachowe (perfumy, olejki eteryczne, kosmetyki)
- balsam peruwiański (perfumy)
- konserwanty (podłoże leków stosowanych miejscowo, kosmetyki)
- przyśpieszacze wulkanizacji i przeciwutleniacze gumy (rękawiczki lateksowe, bielizna, buty, lycra, oleje techniczne)
- leki (neomycyna, benzokaina)
- barwniki (farby do włosów i tkanin)
- kalafonia (kleje, papier, pokosty)
- lanolina (kremy)
- monomery akrylu (cement ortopedyczny).
Czynniki ryzyka rozwoju alergicznego kontaktowego zapalenie skóry nie są znane, ale wydaje się, że duże znaczenie ma predyspozycja genetyczna.
- Kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia
Powstaje w wyniku kontaktu skóry ze stężoną substancją drażniącą (np. silne kwasy albo zasady, wybielacze) albo w wyniku przewlekłego działania mniej stężonej substancji powodującej wysuszenie skóry i uszkodzenie naskórka.
Substancje drażniące:- mydła i detergenty
- alkohole i środki odkażające
- kwasy i ługi
- rozpuszczalniki organiczne, smary, oleje techniczne, benzyna, olej napędowy
- żywice i kleje
- farby, tusze i werniksy
- cement, beton, gips
- środki owadobójcze i grzybobójcze
- nawozy sztuczne
- włókna szklane.
- Fotoalergiczne lub fototoksyczne kontaktowe zapalenie skóry
Przyczyny fototoksycznego kontaktowego zapalenie skóry, to np. dziegieć, furokumaryny (np. psolareny stosowane leczniczo lub zawarte w owocach, zwłaszcza w limonkach i jarzynach), czerwień bengalska (stosowana w okulistyce), niesteroidowe leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, pochodne kwasu propionowego (np. ibuprofen).
Przyczyny fotoalergicznego kontaktowego zapalenia skóry, to np. kosmetyki z filtrem UV, substancje zapachowe, środki odkażające, leki przeciwgrzybicze.
Co może wywołać wyprysk?
Wyprysk alergiczny zwykle występuje w miejscu kontaktu skóry z alergenem, ale może się przenosić w inne miejsce (np. przez drapanie). Najczęstsze alergeny to barwniki, które mogą znajdować się w lakierach do paznokci, farbach do włosów czy tekstyliach. Uczulająco działają także środki owadobójcze, niektóre rośliny, lekarstwa, biżuteria i oczywiście kosmetyki. Do najczęstszych składników kosmetyków wywołujących kontaktowe zapalenie skóry należą substancje zapachowe, konserwanty i barwniki.
Stosunkowo nowym źródłem alergenów są implanty chirurgiczne (np. protezy ortopedyczne), które zawierają metale o potencjale uczulającym (Li, Li 2021). Po kilku godzinach od kontaktu z alergenem występuje stan zapalny. Najpierw pojawia się grudka wysiękowa, a następnie pęcherzyk. Po jego pęknięciu powstaje sącząca, pokrywająca się strupem nadżerka (Lewandowska 2013).
A co z wypryskiem niealergicznym? Jak pisaliśmy wyżej, powstaje w wyniku kontaktu z drażniącymi chemikaliami. Są to m.in. środki piorące, mydła, roztwory kwasów i zasad, detergenty, rozpuszczalniki, smary, benzyna, środki odkażające, alkohole i sztuczne nawozy (Świerczyńska-Krępa 2022). Powtarzający się kontakt z tymi substancjami uszkadza barierę skórną i prowadzi do rozwinięcia stanu zapalnego. Osłabiona bariera skórna powoduje, że w przyszłości łatwiej o kolejne podrażnienia, dlatego dalszy kontakt z drażniącymi chemikaliami może spowodować, że wyprysk kontaktowy przerodzi się w przewlekłą chorobę.
Czym jest wyprysk kontaktowy?
Wyprysk kontaktowy jest chorobą zapalną skóry spowodowaną przez chemikalia działające drażniąco lub substancje uczulające. Wywołuje charakterystyczne zmiany skórne: rumień, obrzęk, strupy i pęcherzyki (Świerczyńska-Krępa 2022). Oprócz tego, kontaktowemu zapaleniu skóry towarzyszy intensywny świąd, a drapanie prowadzi do dodatkowych trudności i może pogorszyć stan pacjenta.
Ze względu na dwie możliwe przyczyny kontaktowego zapalenia skóry – tj. substancje uczulające oraz drażniące – chorobę dzieli się na dwa główne rodzaje, odpowiednio: wyprysk alergiczny lub niealergiczny (czyli z podrażnienia). Oprócz tego wyróżnia się także wyprysk zawodowy oraz fotoalergiczny lub fototoksyczny (Lewandowska 2013).
Kto może zachorować na kontaktowe zapalenie skóry? Właściwie każdy: choroba może występować niezależnie od wieku, płci czy grupy etnicznej. Jednakże na poziomie globalnym istnieją pewne różnice w powszechności choroby w zależności od grupy. Np. badania ujawniły, że częstotliwość występowania wyprysku kontaktowego wśród dzieci w wieku 0-7 lat w Chinach wynosi 0,5%, podczas gdy w ogólnej europejskiej populacji jest to 15% (Li, Li 2021). Kontaktowe zapalenie skóry jest powszechniejsze wśród osób, których praca wymaga codziennego stosowania drażniących chemikaliów, np. fryzjerów, personelu medycznego czy sprzątaczy (Kieć-Świerczyńska i in. 2009). Długotrwały kontakt z substancjami podrażniającymi lub alergenami może spowodować, że wyprysk kontaktowy nabierze przewlekłego charakteru i przejdzie w postać ciężką, co utrudni jego diagnozę i odróżnienie od innych rodzajów egzemy, np. atopowego zapalenia skóry.
