U nas zapłacisz kartą
Rak podstawnokomórkowy - perspektywy leczenia i rokowania
Czy raki skóry występują często?
Przyjmuje się, że raki skóry stanowią 8–10% wszystkich nowotworów złośliwych, z czego 70–80% to raki podstawnokomórkowe, a ok. 20% raki kolczystokomórkowe. Nowotwory te są częstsze w krajach słonecznych, np. w Australii czy południowych regionach Stanów Zjednoczonych. Wielu autorów podkreśla stały wzrost liczby zachorowań na raki skóry (raka podstawnokomórkowego i kolczystokomórkowego) w krajach europejskich.
Raki skóry powstają pod wpływem czynników fizycznych, chemicznych, mechanicznych i biologicznych. Z czynników osobniczych należy wymienić: fototyp skóry (bardziej narażone są osoby z I lub II fototypem, tzn. osoby o włosach blond lub rudych, licznych piegach i niebieskich oczach), typ barwnika, wiek (w starszym wieku częściej występują nowotwory skóry łagodne i złośliwe), stan immunologiczny (u osób poddawanych immunosupresji częściej obserwowano raki skóry).
Wyróżnia się dwa rodzaje barwnika: eumelaninę – barwnik brązowoczarny, zmniejszający wrażliwość skóry na ekspozycję słoneczną (występuje u osób o ciemnej karnacji, ciemnych włosach i oczach), oraz feomelaninę – barwnik żółtoczerwonobrązowy, o działaniu prokancerogennym (sprzyjającym rozwojowi nowotworów), tzn. pod wpływem UV powstają wolne rodniki odpowiedzialne za uszkodzenia genetyczne komórek (charakterystyczny dla osób rudych, z blond włosami i jasną skórą). Zwiększona ilość feomelaniny i mała ilość eumelaniny predysponują do rozwoju nowotworów skóry.
- UVA – o długości fali 320–400 nm
- UVB – o długości fali 280–320 nm
- UVC – o długości fali 200–280 nm.
Najbardziej mutagenna frakcja UVB jest pochłaniana przez DNA keratynocytów, powodując zaburzenia regulacji genów tkankowych, liczne mutacje i w konsekwencji transformację nowotworową komórek. Badania wskazują, że frakcja UVA ma również udział w fotokancerogenezie, prawdopodobnie jednak odgrywa znacznie mniejszą rolę niż UVB. Korzystanie z urządzeń emitujących UVA, ze sztucznych źródeł promieniowania ultrafioletowego (np. solaria) powoduje sytuację, w której UVA działa synergistycznie z UVB i nasila jego szkodliwe działanie na skórę.
Rak płaskonabłonkowy skóry – rodzaje
Wyróżniamy dwie odmiany raka płaskonabłonkowego skóry. Odmiana wrzodziejąca związana jest z gorszymi rokowaniami, co ma związek z naciekaniem w głąb okolicznych tkanek. Drugą odmianą raka płaskonabłonkowego jest odmiana brodawkująca. W tym przypadku mamy do czynienia z ograniczonym naciekaniem w głąb tkanek oraz lepszymi rokowaniami. Odmiana brodawkująca powoduje, że zmiany nowotworowe są w znacznie bardziej wyniesione ponad powierzchnię skóry.
Przyczyny raka płaskonabłonkowego skóry są bezpośrednio związane z czynnikami ryzyka rozwoju tego nowotworu skóry. Jedną z najczęstszych przyczyn jest systematyczne wystawianie odsłoniętej skóry na działanie promieniowania UV. Rezygnacja ze stosowania kremów ochronnych z wysokim filtrem, dopuszczanie do powstawania poparzeń słonecznych w wieku dziecięcym i wczesnej młodości, a także korzystanie z solarium w stopniu znacznym zwiększają ryzyko rozwoju raka płaskonabłonkowego oraz innych nowotworów skóry. W przypadku raka płaskonabłonkowego mamy także do czynienia ze znacznym ryzykiem rozwoju zmian na skutek uszkodzeń mechanicznych skóry, jej ciągłego drażnienia np. na skutek zaburzeń objawiających się niekontrolowanym drapaniem lub uporczywym skubaniem skóry.
Na rozwój raka płaskonabłonkowego skóry mają także wpływ niektóre infekcje wirusowe. Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego to kolejna z przyczyn rozwoju zmian nowotworowych, które wywodzą się z komórek nabłonkowych. W przypadku raka płaskonabłonkowego mamy do czynienia z występowaniem stanów przedrakowych, z których powstają zmiany nowotworowe. To m.in. rogowacenie słoneczne oraz leukoplakia. Do rozwoju raka płaskonabłonkowego może również doprowadzić zespół pozakrzepowy, który powoduje powstawanie na skórze np. kończyn dolnych trudno gojących się ran. Wyróżniamy wiele czynników środowiskowych, których działanie przyczynia się do powstawania raka płaskonabłonkowego skóry, jednak równie ważne są uwarunkowania genetyczne. Z tego względu osoby, w których rodzinie został zdiagnozowany złośliwy nowotwór skóry, powinny szczególnie pamiętać o unikaniu czynników ryzyka.
Diagnostyka raka podstawnokomórkowego skóry
Lekarz może postawić rozpoznanie już na podstawie wstępnego badania, oceniając gołym okiem wygląd zmiany. Niektórzy lekarze, a w szczególności dermatolodzy, dysponują tzw. dermatoskopem. Jest to urządzenie pozwalające na ocenę zmian powierzchniowych jak za pomocą szkła powiększającego czy lupy. Ostateczne rozpoznanie można wysunąć na podstawie badania histopatologicznego, czyli badania pod mikroskopem wyciętej zmiany. Jeśli lokalizacja i wielkość zmiany na to pozwalają, wycina się do badania całą zmianę. Jeśli zmiana jest duża, można wyciąć fragment, czyli pobrać wycinek zmienionej skóry.
Leczenie polega przede wszystkim na wycięciu zmiany z marginesem zdrowej tkanki. Margines ten wynosi zazwyczaj około 2 mm. Jeśli chory nie zgadza się na wycięcie zmiany, można zastosować miejscową radioterapię, jednak jest to mniej pożądana metoda i zdecydowanie lekarz stara się przekonać pacjenta do leczenia chirurgicznego. Jeśli zmiana jest bardzo duża lub zajmuje struktury lub obszar uniemożliwiające zabieg chirurgiczny, zalecana jest radioterapia. Czasami możliwe jest też zastosowanie maści zawierających np. 5-fluorouracyl (chemioterapeutyk). Nie są to jednak metody przewyższające skuteczność leczenia operacyjnego.