U nas zapłacisz kartą
Jak Zapobiegać i Leczyć Wyprysk Kontaktowy na Rękach
Ciężki przewlekły wyprysk rąk - przyczyny, typy
Ta choroba skóry może być wywołana:
1. uszkodzeniem skóry z podrażnienia (kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia)
Zawodowa lub domowa ekspozycja skóry na warunki wilgotne, nadmierny kontakt z wodą lub częstym czynnikami drażniącymi, takimi jak detergenty, rozpuszczalniki organiczne lub ciecze obróbkowe, predysponuje do rozwoju choroby. Czynnikiem drażniącym może być również pot.
Wyprysk rąk uwarunkowany jest czynnikami genetycznymi, środowiskowymi (alergizującymi i drażniącymi) i atopią. Przyczyny te mogą współistnieć lub też zmieniać się wraz z przebiegiem choroby.
2. alergią kontaktową (alergiczne kontaktowe zapalenie skóry)
Istotnymi alergenami w rozwoju choroby są metale, gumy, kleje, konserwanty, barwniki lub alergeny roślinne cechujące się zdolnością penetracji przez skórę. Również lateks lub białka pokarmowe są istotne w rozwoju alergicznego kontaktowego zapalenia skóry.
3. atopią (atopowy wyprysk rąk)
Atopia jest uważana za główny osobniczy czynnik ryzyka rozwoju i utrzymywania się przewlekłego wyprysku rąk oraz może występować u około jednej trzeciej do połowy zmagających się z tą chorobą.²
Warto wiedzieć, że za nowe kryterium rozróżniające podtypy CHE uważane jest zajęcie stóp. Jeśli zajęcie stóp było obserwowane u pacjentów bez alergii kontaktowej, atopii lub uszkodzenia spowodowanego podrażnieniem na podeszwach, było kryterium rozpoznania idiopatycznego CHE (czyli o nieznanej przyczynie), niezależnie od ekspozycji rąk na czynniki drażniące w wywiadzie.
Wśród najczęstszych czynników wywołujących wyprysk rąk eksperci wymieniają: kwasy organiczne, materiały budowlane, wyroby z gumy przemysłowej, kosmetyki, złą pielęgnację, środki czystości i chemię domową, czynniki zawodowe (metale i ich związki, metakrylyny, kleje, farby, kontakt ze smarami, chłodziwami do obróbki metalu, olejami, odczynniki fotograficzne, materiały dentystyczne, częste mycie rąk), wtórną alergizację w przebiegu grzybicy w innej lokalizacji, czynniki pierwotnie drażniące/alergizujące skórę, części roślin, czynniki endogenne.
Ciężki przewlekły wyprysk rąk - grupy ryzyka
Najwyższą zachorowalność roczną obserwuje się wśród osób zajmujących się zawodowo sprzątaniem (21,3%) oraz pracowników medycznych (15,9%). Decydująca jest długość ekspozycji na wodę, detergenty, środki chemiczne i dezynfekcyjne.¹
Ponad 60% stanowią pacjenci obecnie pracujący (zwłaszcza fryzjerzy, kosmetyczki, pracownicy biurowi, pracownicy gastronomii, pielęgniarki oraz pozostałe osoby pracujące w ochronie zdrowia, hutnicy, elektrycy i mechanicy).¹
Podział wyprysku ze względu na czas trwania i nawrotowość:
- ostry i podostry - trwa krócej niż 3 miesiące i nie występuje częściej niż raz roku
- przewlekły (ang. chronic hand eczema, CHE) - trwa powyżej 3 miesięcy lub nawraca 2 lub więcej razy w roku
Podział wyprysku ze względu na nasilenie zmian skórnych:
- łagodny - szybko ustępuje pod wpływem właściwego leczenia dermatologicznego i współpracy pacjenta
- o średnim nasileniu - może utrzymywać się przez kilka tygodni mimo właściwego leczenia i kooperacji pacjenta
- ciężki - obejmuje przypadki o dużym nasileniu zmian, z obecnością nacieku zapalnego, lichenifikacji i pęknięć naskórka, zajmuje dużą powierzchnię (ponad 30%) i jest oporny na leczenie
Kontaktowe zapalenie skóry (wyprysk kontaktowy) – przyczyny
- Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry
- nikiel, np. biżuteria, wykończenia odzieży (zamki, guziki), okulary
- chrom (metale, cement, skóra garbowana)
- kobalt (metale, cement)
- formaldehyd (odzież, lakier do paznokci, tworzywa sztuczne)
- substancje zapachowe (perfumy, olejki eteryczne, kosmetyki)
- balsam peruwiański (perfumy)
- konserwanty (podłoże leków stosowanych miejscowo, kosmetyki)
- przyśpieszacze wulkanizacji i przeciwutleniacze gumy (rękawiczki lateksowe, bielizna, buty, lycra, oleje techniczne)
- leki (neomycyna, benzokaina)
- barwniki (farby do włosów i tkanin)
- kalafonia (kleje, papier, pokosty)
- lanolina (kremy)
- monomery akrylu (cement ortopedyczny).
Czynniki ryzyka rozwoju alergicznego kontaktowego zapalenie skóry nie są znane, ale wydaje się, że duże znaczenie ma predyspozycja genetyczna.
- Kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia
Powstaje w wyniku kontaktu skóry ze stężoną substancją drażniącą (np. silne kwasy albo zasady, wybielacze) albo w wyniku przewlekłego działania mniej stężonej substancji powodującej wysuszenie skóry i uszkodzenie naskórka.
Substancje drażniące:- mydła i detergenty
- alkohole i środki odkażające
- kwasy i ługi
- rozpuszczalniki organiczne, smary, oleje techniczne, benzyna, olej napędowy
- żywice i kleje
- farby, tusze i werniksy
- cement, beton, gips
- środki owadobójcze i grzybobójcze
- nawozy sztuczne
- włókna szklane.
- Fotoalergiczne lub fototoksyczne kontaktowe zapalenie skóry
Przyczyny fototoksycznego kontaktowego zapalenie skóry, to np. dziegieć, furokumaryny (np. psolareny stosowane leczniczo lub zawarte w owocach, zwłaszcza w limonkach i jarzynach), czerwień bengalska (stosowana w okulistyce), niesteroidowe leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, pochodne kwasu propionowego (np. ibuprofen).
Przyczyny fotoalergicznego kontaktowego zapalenia skóry, to np. kosmetyki z filtrem UV, substancje zapachowe, środki odkażające, leki przeciwgrzybicze.
Wyprysk alergiczny
Niektórzy zastanawiają się, czy wyprysk kontaktowy i alergia kontaktowa to to samo. Wyprysk kontaktowy alergiczny i alergia kontaktowa nie są tymi samymi zjawiskami. Wyprysk kontaktowy alergiczny jest wynikiem istniejącej alergii kontaktowej (jej objawem), zatem osoba z alergią kontaktową może nie mieć objawów (wyprysku), jeśli zidentyfikuje dany alergen i skutecznie będzie go unikać, ale nadal mimo braku objawów „ma” alergię kontaktową na daną substancję.
Wyprysk alergiczny występuje u nawet 5% osób mających kontakt z niklem i u nawet 3% po kontakcie z różnorodnymi składnikami produktów kosmetycznych.
Alergiczny wyprysk kontaktowy manifestuje się u osób mających uczulenie na substancję, z którą ich skóra miała kontakt. Mechanizm wywołujący alergiczne kontaktowe zapalenie skóry polega na reakcji układu immunologicznego na alergen (dokładniej hapten), z którym już wcześniej miał do czynienia. Przyczyną pojawienia się wyprysku kontaktowego są zazwyczaj substancje, takie jak metale, lateks, detergenty, kosmetyki, leki czy rośliny.
W wyniku ponownego kontaktu z alergenem dochodzi do procesu zapalnego, który wywołuje wyprysk alergiczny. Alergeny przenikają, łączą się z białkami tkankowymi, a następnie są „prezentowane” komórkom układu odpornościowego. Przy następnym kontakcie z substancją układ odpornościowy je „pamięta” przez to szybko dochodzi do objawów choroby.
Najczęstsze alergeny to:
- chrom,
- nikiel,
- kobalt,
- składniki gumy,
- żywice epoksydowe,
- związki zawarte w kosmetykach,
- formaldehyd,
- substancje zapachowe,
- balsam peruwiański,
- konserwanty,
- przyspieszacze wulkanizacji,
- leki,
- barwniki,
- kalafonia,
- lanolina,
- monomery akrylu.
W przypadku niektórych profesji alergiczne kontaktowe zapalenie skóry można nazwać chorobą zawodową. Należą do nich m.in. fryzjerzy i kosmetolodzy, opieka zdrowotna, pracownicy budowlani, rolnicy, pracownicy gastronomi, przemysłu chemicznego, metalurgicznego czy tekstylnego.
