U nas zapłacisz kartą
Jak Zapobiegać i Leczyć Wyprysk Kontaktowy na Rękach
Ciężki przewlekły wyprysk rąk - skutki społeczne
Z raportu „Choroba jak na dłoni. Konsekwencje przewlekłego wyprysku rąk dla pacjenta, społeczeństwa i całego systemu zdrowia”³ przygotowanego przez Instytut Arcana na zlecenie GSK, dowiadujemy się, że aż 81% badanych pacjentów stroni od fizycznego kontaktu z innymi (np. unikają podania ręki).
Blisko 1/3 ankietowanych uważa, że choroba wpływa na jakość relacji z partnerem. Tyle samo osób uznało, że choroba powoduje napięcia i nieporozumienia z najbliższym otoczeniem.
Pacjenci bardzo często czują potrzebę zakrywania zmienionej chorobowo skóry. Niektórzy z nich noszą rękawiczki, inni chowają ręce w kieszeniach.
Takie osoby są zazwyczaj wycofane, unikają kontaktu z innymi, a także bardzo często czują rosnącą frustrację. Choroba może powodować również depresję lub alienację ze środowiska.
Zdarzają się także sytuacje, w których pacjent, aby zmniejszyć cierpienie, zaczyna nadużywać alkoholu lub środków psychoaktywnych.
Osoby z przewlekłym wypryskiem rąk są bardziej wrażliwe w kontaktach społecznych, odczuwają większy dyskomfort, są bardziej nieśmiałe, ale także wybuchowe i częściej reagują gniewem – podkreśla psycholog Anna Kędzierska, współautorka raportu.
Kontaktowe zapalenie skóry (wyprysk kontaktowy) - leczenie
Zasadnicze znaczenie ma wyeliminowanie kontaktu z alergenem lub czynnikiem drażniącym.
Podstawę leczenia przeciwzapalnego kontaktowego zapalenia skóry alergicznego i z podrażnienia stanowią glikokortykosteroidy stosowane miejscowo (np. w maści, kremie) zazwyczaj od kilku do kilkunastu dni. Bardzo suche zmiany na dłoniach lub stopach w ostrym okresie zapalenia mogą wymagać stosowania glikokortykosteroidów pod opatrunkiem. Czasem lekarz może zalecić także stosowanie glikokortykosteroidów doustnie w ciężkich przypadkach ostrego zapalenia lub w przypadku zajęcia dużej powierzchni skóry.
W ostrym zapaleniu z pęcherzykami i wysiękiem (zbieraniem się płynu) oprócz glikokortykosteroidów stosuje się okłady ściągające – z samej wody, z 0,9-procentowym roztworem NaCl lub z octanowinianem glinu. Okłady wysuszają skórę i łagodzą świąd. Stosuje się je kilka razy dziennie – wilgotną bawełnianą tkaninę nakłada się na skórę i zmienia 1–4 razy co 15–30 min.
W przypadku przewlekłego zapalenia i pogrubienia i szorstkości skóry w następstwie zapalenia, szczególnie w kontaktowym zapaleniu skory z podrażnienia, skuteczne są środki nawilżające z dużą zawartością tłuszczów, środki keratolityczne, czyli rozpuszczające zrogowaciałą warstwę naskórka (kremy zawierające polidokanol i mocznik) oraz wazelina.
Świąd można opanować, stosując doustnie leki przeciwhistaminowe lub leki przeciwświądowe (mentol 0,1–2%, kamfora 0,1–3%) miejscowo.
Fototerapię UVA lub UVB, czyli naświetlanie zmian, lekarz może zalecić u chorych, u których inne sposoby leczenia okazały się nieskuteczne albo są przeciwwskazane. Chorzy narażeni na alergeny zawodowe, którzy nie mogą stosować rękawic lub kremów ochronnych, mogą odnieść korzyść z przewlekłego stosowania fototerapii.
W fotoalergicznym i fototoksycznym kontaktowym zapaleniu skóry stosuje się preparaty zawierające filtry promieniowania UVB i UVA.Przyczyny wyprysku kontaktowego alergicznego
Wyprysk kontaktowy alergiczny rozwija się w efekcie powtarzającego się kontaktu skóry z alergenami. Alergeny te mają zdolność pobudzania układu immunologicznego, który odpowiada syntezą przeciwciał w reakcji nadwrażliwości typu późnego. Oznacza to, że objawy alergii skórnej pojawiają się po kilkudziesięciu godzinach. Pierwszym etapem rozwoju reakcji alergicznej jest faza indukcji, czyli prezentowanie alergenu układowi odpornościowemu. Nasilenie odpowiedzi immunologicznej organizmu zależna jest od rodzaju alergenu, stanu skóry w miejscu kontaktu z alergenem, stężenia alergenu i czasu ekspozycji. W kolejnym etapie, określanym jako okres wylęgania dochodzi do pojawienia się objawów wyprysku kontaktowego. Każdy kolejny kontakt nawet z minimalnymi ilościami alergenu prowadzi do wystąpienia reakcji nadwrażliwości opóźnionej.
Alergenami kontaktowymi prowadzącymi do wystąpienia alergicznego wyprysku kontaktowego jest bardzo dużo, a te najczęściej występujące to:
- metale przejściowe, cechujące się wysoką reaktywnością, zazwyczaj są to takie metale jak nikiel, chrom, kobalt, pallad, metale te mogą występować w biżuterii, ponadto na kontakt z nimi narażone są osoby zatrudnione w rozmaitych gałęziach przemysłu,
- konserwanty stosowane w kosmetykach czy wyrobach przemysłowych,
- kosmetyki zawierające olejki eteryczne czy konserwanty,
- żywice epoksydowe,
- stosowane zewnętrznie leki, takie jak gentamycyna, neomycyna, chloramfenikol, balsam peruwiański.
Ciężki przewlekły wyprysk rąk - grupy ryzyka
Najwyższą zachorowalność roczną obserwuje się wśród osób zajmujących się zawodowo sprzątaniem (21,3%) oraz pracowników medycznych (15,9%). Decydująca jest długość ekspozycji na wodę, detergenty, środki chemiczne i dezynfekcyjne.¹
Ponad 60% stanowią pacjenci obecnie pracujący (zwłaszcza fryzjerzy, kosmetyczki, pracownicy biurowi, pracownicy gastronomii, pielęgniarki oraz pozostałe osoby pracujące w ochronie zdrowia, hutnicy, elektrycy i mechanicy).¹
Podział wyprysku ze względu na czas trwania i nawrotowość:
- ostry i podostry - trwa krócej niż 3 miesiące i nie występuje częściej niż raz roku
- przewlekły (ang. chronic hand eczema, CHE) - trwa powyżej 3 miesięcy lub nawraca 2 lub więcej razy w roku
Podział wyprysku ze względu na nasilenie zmian skórnych:
- łagodny - szybko ustępuje pod wpływem właściwego leczenia dermatologicznego i współpracy pacjenta
- o średnim nasileniu - może utrzymywać się przez kilka tygodni mimo właściwego leczenia i kooperacji pacjenta
- ciężki - obejmuje przypadki o dużym nasileniu zmian, z obecnością nacieku zapalnego, lichenifikacji i pęknięć naskórka, zajmuje dużą powierzchnię (ponad 30%) i jest oporny na leczenie
Kontaktowe zapalenie skóry - diagnostyka
Pierwszym etapem diagnostycznym jest wywiad lekarski, którego celem jest ustalenie, czy pacjent zmaga się z kontaktowym zapaleniem skóry na tle alergicznym, czy stan zapalny skóry jest wynikiem podrażnienia przez jakąś substancję. Jeśli istnieje podejrzenie reakcji alergicznej, lekarz może zlecić płatkowy test skórny (test kontaktowy). Jest to plaster z komorami (metalowymi krążkami) wypełnionymi substancjami testowymi (alergenami w odpowiednich stężeniach), który jest naklejany na plecy pacjenta. Po zdjęciu plastra (po ok. 24-48 godzinach), w przypadku uczulenia na którąś z podanych substancji, pojawia się reakcja zapalna. Lekarz ponownie kontroluje skórę pacjenta za 2 lub 3 dni, aby przekonać się, czy nie zaszła opóźniona reakcja alergiczna. Czułość testów płatkowych wynosi ok. 60-80 proc. W przypadkach fotoalergii stosuje się testy płatkowe, z czego jeden plaster jest naświetlany promieniowaniem UVA, a drugi nie. Można wykonać także badanie zewnętrznoskórne. Wówczas lekarz na przedramię lub plecy nanosi krople z alergenem i delikatnie nakłuwa skórę. Wówczas alergen przedostaje się do organizmu. Jeśli po ok. 15 minutach pojawi się reakcja w postaci bąbla, oznacza to, że to właśnie ten składnik jest przyczyną uczulenia. Jeśli wyniki testu skórnego okazały się niejednoznaczne, można wykonać badania krwi, których celem jest oznaczenie poziomu przeciwciał IgE.
Jeśli kontaktowe zapalenie skóry jest wynikiem uczulenia, pacjentowi podaje się leki antyhistaminowe, które zatrzymają reakcję alergiczną. Gdy kontaktowe zapalenie skóry obejmuje ponad 1/3 powierzchni ciała, lekarz może podjąć decyzję o podaniu kortykosterydów. Należy jednak pamiętać, że sterydy są potencjalnym alergenem i zamiast pomóc, mogą nasilić wyprysk alergiczny. Ponadto stosowanie sterydów wiąże się z licznymi skutkami ubocznymi. W niektórych przypadkach niezbędne jest podanie leków immunosupresyjnych, które przyczyniają się do obniżenia aktywności układu odpornościowego. Są prawie tak skuteczne jak sterydy, jednak nie wywołują przy tym tylu skutków ubocznych. Niestety, ich cena jest dość wysoka. Innym sposobem leczenia wyprysku alergicznego jest odczulanie. Polega ono na przyjmowaniu przez chorego alergenu w minimalnych ilościach tak, by organizm nie zareagował uczuleniem, lecz przyzwyczaił się do niego, a tym samym uodpornił. Niestety, z obserwacji lekarzy wynika, że większość pacjentów, mimo wieloletniego leczenia i unikania alergenów, może mieć zmiany wypryskowe. Zarówno w przypadku niealergicznego kontaktowego zapalenia skóry, jak i tego na tle alergicznym, leczenie miejscowe polega na aplikacji na skórę kremów i maści, które zmniejszają nasilenie stanu zapalnego skóry i świąd. Na zmiany pęcherzykowe z wysiękiem można stosować okłady ściągające z samej wody z 0,9 proc. roztworem soli fizjologicznej, gdyż wysuszają one skórę i także łagodzą świąd. Dodatkowo należy stosować emolienty w celu nawilżenia skóry i wzmocnienia jej naturalnej bariery ochronnej.
